فصلنامه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 بخش فیزیولوژی جانوری، گروه زیست شناسی، دانشگاه شهرکرد، صندوق پستی 115، شهرکرد، ایران.

2 بخش فیزیولوژی جانوری، گروه زیست شناسی، دانشگاه شهرکرد، صندوق پستی 115، شهرکرد، ایران

چکیده

هدف: این مطالعه با هدف بررسی اثرات عصاره ژل گیاه آلوئه ورا بر برخی روندهای مولکولی در فرآیند ترمیم پوست آسیب دیده  موش به انجام رسیده است.
مواد و روش‏ها‏: در این مطالعه تجربی36 سر موش نر سوری Balb/c  استفاده گردیدند. موش‏ها به سه گروه کنترل منفی (پوست سالم)، کنترل کاذب (شم، زخم با تیمار سرم فیزیولوژیک) و تجربی (زخم با تیمار  عصاره ژل آلوئه ورا) تقسیم گردید. بر روی پشت موش‏ها دو زخم یکسان با برداشت کامل پوست ایجاد گردید. در گروه تجربی، روزانه یک بار مقدار 2 گرم از ژل آلوئه ورا به‏صورت یک لایه نازک بر روی سطح زخم‏‏ها (بدون بانداژ) به مدت 16 روز قرار داده شد. پس از روزهای هشتم و شانزدهم از ایجاد زخم، جهت بررسی میزان بیان ژن رسپتور فاکتور رشد اپیدرمی (EGF) و نیز محتوی پراکسیداسیون لیپیدی (LPO)‏، به‏ترتیب از پوست و سرم خون موش‏ها نمونه‏برداری شد و از روش آماریRepeated measures ANOVA با سطح معنی‏داری 05/0>p استفاده گردید.
نتایج‏: عصاره ژل آلوئه ورا سبب افزایش بیان ژن رسپتورEGF  در زخم پوستی گردید. درصد بهبودی زخم‏ها‏ی گروه تجربی افزایش معنی‏داری را نسبت به گروه شم نشان داد. تیمار با آلوئه ورا به‏طور معنی‏داری موجب کاهش محصول نهایی پراکسیداسیون لیپیدها در سرم خون موش‏ها گردید.
نتیجه گیری: عصاره ژل آلوئه ورا قادر به القا بیان ژن رسپتورEGF در پوست آسیب دیده موش‏ها شده و قادر به ایفای یک نقش محوری در فرآیند ترمیم زخم می‏باشد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Inducing Effect of Aloe Vera Gel Extract on Epithelial Growth Factor Receptor Gene Expression in Cutaneous Wounds of Male Mice Balb/c

نویسندگان [English]

  • N N 1
  • M A 1
  • H J 2

چکیده [English]

Aim: Present study was done to assess the effects of Av gel on some molecular aspects in wound healing process of mouse damaged skin.
Material and Methods: 36 Male mice balb/c were used. Animals were divided into 3 groups; negative control (without wound), sham-operated (wound treated with physiological serum) and experimental (wound treated with Av gel extract). In each group, two equal full-thickness wounds were made on the mice back sides. Experimental group received daily a dose of Av gel extract on the top of wound sites (without bandage) for a period of 16 days. On 8th and 16th post wounding day, for the purpose of EGF receptor gene expression evaluation and lipid peroxidation (LPO) , skin and blood serum sampling were done respectively  and data were analyzed by Repeated measures ANOVA at significant level p < 0.05
Results: Av gel extract treatments increased EGF receptor gene expression in the wound area. Wound healing percentage was also increased in experimental groups compared to sham group. It was also found that the amount of LPO end-product in blood sera was reduced to Av treated mice in the end of test.
Conclusion: Av gel extract can induce EGF receptor gene expression in mice damaged skin, and play a pivotal role in wound healing process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aloe vera gel extract
  • Wound healing
  • EGF receptor gene
  • Lipid peroxidation

مقدمه

ترمیم زخم پوستی روند پیچیده‏ای است که در پاسخ به زخم شروع شده و تا اصلاح بافت آسیب دیده ادامه می‏یابد. این فرآیند به‏وسیله آبشاری از وقایع سلولی و مولکولی رخ می‏دهد. پس از ایجاد زخم در پوست‏، پاسخ‏های التهابی و افزایش تولید کلاژن توسط سلول‏های ناحیه درم آغاز شده و به‏دنبال آن، بافت اپی‏تلیالی باز آرایی می‏گردد. فاکتور‏های رشد، پروتیین‏هایی با وزن مولکولی زیاد بوده که توسط بسیاری از سلول‏ها تولید شده و به‏محض ترشح با عمل‏کرد‏های اتوکراین و پاراکراین می‏توانند آبشاری ار فرآیندهای سلولی را آغاز کنند. رسپتورهای فاکتورهای رشد گلیکوپروتیین‏هایی غشایی بوده که از طریق فعالیت تیروزین کینازی و یا فسفریلاسیون تاثیر خود را بر جای می‏گذارند. فاکتور‏های رشد مختلفی بر روند ترمیم زخم اثر گذاشته که از آن جمله می‏توان به فاکتور رشد اپی‏درمی EGF  و رسپتور آن اشاره کرد.

فاکتور‏های رشد خانواده EGF برای عمل‏کرد خود‏، به رسپتور‏هایی از همین خانواده متصل شده و به‏دنبال آن با اثر بر خانواده پروتیین کینازهای درون غشایی مراحل ترمیم را آغاز می‏کنند. بیشتر رسپتور‏های EGF بر روی سلول‏های اندوتلیالی بوده  ولی بر روی فیبروبلاست‏ها و سلول‏های ماهیچه‏ای صاف نیز مشاهده می‏شوند. هم‏زمان با ایجاد زخم تعداد این رسپتور‏ها در اپی‏درم افزایش یافته  که  این موضوع نقش EGF را در بازسازی اپی‏تلیوم نشان می‏دهد (1، 2 و3) EGF ها باعث افزایش تکثیر در سلول‏های اپی‏تلیالی‏، اندوتلیالی و فیبروبلاست‏ها می‏شوند همچنین باعث افزایش فرایند آنژیوژنز و تولید کلاژن در بافت آسیب دیده می‏شوند.

رسپتورEGF  در کراتینوسایت‏های حاشیه‏ای در محل زخم بیان شده و همچنین باعث افزایش فولیکول مو‏، مجرای عروقی و غدد چربی می‏شود. لذا مهم‏ترین نقش رسپتور‏های  EGF در مهاجرت کراتینوسایت‏هاست که به‏دنبال آن باعث بازسازی اپی‏تلیوم می‏شود (4 و 5).

آلوئه‏ورا یا صبر زرد گیاهی از سرده سِگِل‌ها (Aloe)، راسته مارچوبه‌ای‌ها و تیره سریشیان بوده که بومی آفریقای شمالی است. گیاه آلوئه‏ورا به‏طور عمده در مناطق خشک رشد نموده و با اینکه به خانواده زنبق تعلق داشته اما در ظاهر شباهت بسیار زیادی به کاکتوس دارد. برگ‏های گوشتی این گیاه حاوی ژلی است که تمام خواص گیاه در آن نهفته است به‏طوری‏که از ژل (موسیلاژ) آن در درمان زخم‌های درونی و بیرونی بدن انسان می‌توان استفاده نمود. ژل آلوئه ورا حاوی برخی گلیکوپروتیین‏ها  بوده که از تورم و درد جلوگیری و روند بهبود را تسریع نموده همچنین حاوی پلی‏ساکاریدهایی بوده که رشد و ترمیم پوست را تحریک می‏نمایند (6 و 7). خاصیت ترمیم کنندگی آن مربوط به ترکیبی به‏نام گلومانان که غنی از پلی‏ساکارید‏های مانند مانوز است، می‏باشد. گلومانان بر گیرنده‏های فاکتور رشد فیبروبلاست‏ها اثر گذاشته و فعالیت و تکثیر این سلول‏ها را تحریک نموده که به نوبه خود موجب افزایش تولید و ترشح کلاژن خواهد شد. ژل آلوئه ورا نه تنها میزان کلاژن را در محل زخم‏ها افزایش داده، بلکه ضمن ایجاد تغییر در ساختار کلاژن‏، اتصالات عرضی بین این رشته‏ها را افزایش داده و در نتیجه بهبود زخم را تسریع می‏کند (6 و 8). با این اوصاف و با توجه به خاصیت ترمیم کنندگی گیاه آلوئه ورا، در پژوهش حاضر تاثیر ژل این گیاه بر روند ترمیم زخم و به‏ویژه تاثیر آن بر میزان بیان ژن رسپتور EGF در پوست موش مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.

 

مواد وروشها

در این مطالعه تجربی36 سر موش نر سوری نژادBalb/c  در محدوده وزنی 2±22  گرم مورد استفاده قرار گرفتند. موش‏ها در سه گروه کنترول منفی (دست نخورده/ بدون زخم)‏، کنترل کاذب (شم، زخم با تیمار روزانه سرم فیزیولوژیک) و تجربی (زخم با تیمار روزانه عصاره ژل آلوئه ورا) تقسیم گردیدند. در هر گروه 12 سر موش مورد استفاده قرار گرفت. حیوانات در شرایط دمایی 2± 22 درجه سانتی‏گراد و در رطوبت 50 درصد و سیکل 12 ساعته روشنایی- تاریکی با تغذیه معمولی و آب شهری در قفس‏های مجزا نگه‏داری شدند. در ادامه موش‏ها به‏کمک ترکیب دارویی شامل کتامین‏، زایلازین، آسپارامازین و دیازپام بی‏هوش شده و بر روی پشت هر موش دو زخم مساوی به قطر 2 ± 10 میلی‏متر با برداشت ضخامت کامل پوست (Full-thickness) در ناحیه خاجی و در دو طرف ستون مهره‏ها ایجاد گردید. روز ایجاد زخم‏ها، روز صفر در نظر گرفته شد. در گروه تجربی، روزانه یک بار مقدار 2 گرم از عصاره ژل آلوئه ورا به‏صورت یک لایه نازک بر روی سطح زخم‏ها (بدون بانداژ) به مدت 16 روز قرار داده می‏شد. پس از روزهای هشتم و شانزدهم پس از ایجاد زخم، جهت بررسی میزان بیان ژن رسپتور EGF (به‏کمک RT-PCR) و نیز محتوی پراکسیداسیون لیپیدی (LPO) با اندازه‏گیری میزان تغییرات مالون دی آلدیید (MDA)‏، به‏ترتیب از پوست و سرم خون موش‏ها نمونه‏برداری‏های لازم به‏عمل آمد. همچنین در طول دوره‏های تیمار به‏صورت یک روز در میان میزان درصد بهبودی زخم‏ها در گروه‏های مختلف محاسبه گردید.

در این مطالعه به‏منظور بررسی‏های مولکولی از تکنیک RT-PCR جهت ارزیابی میزان بیان ژن EGF استفاده گردید به‏طور خلاصه، در ابتدا کل RNA سلولی محل زخم‏ها با استفاده از کیت RNX-plus (سازنده شرکت سیناکلون) استخراج گردید. پس از بررسی کیفیت RNA استخراج شده توسط الکتروفورز ژل آگاروز و انجام UV اسپکتوفتومتری (‏دستگاه Herolab مدل M/L UVT-20 ساخت کشور آلمان)، cDNA (سازنده شرکت سینا کلون) ساخته شد. از RNA‏های استخراج شده با استفاده از کیت RT-universal نسخه برداری معکوس به انجام رسید.  cDNAهای تولید شده به‏عنوان الگو برای انجام PCR با استفاده از دستگاه حرارتی TECHNE مدل TC-512 مورد استفاده قرار گرفتند. دناتوراسیون اولیه در دمای 94 درجه سانتی‏گراد به‏مدت سه دقیقه، و دناتوراسیون بعدی به مدت 30 ثانیه در دمای 94 درجه سانتی‏گراد، آنیلینگ به مدت 30 ثانیه در دمای 59 درجه سانتی‏گراد، و مرحله طویل شدن در دمای 72 درجه سانتی‏گراد برای 25 ثانیه انجام گرفت. در این تحقیق جهت بررسی میزان بیان رسپتور ژن EGF از پرایمرهای اختصاصی این ژن با مشخصات زیر و طول باند194 جفت باز استفاده گردید.

F-EGFR: 5-CGAATAATCATCCAGGAGAG-3

R-EGFR: 5-GTCTGTTAAGTAGTCAATCGTG-3

در انتهای کار محصول PCR روی ژل آگاروز جدا و پس از رنگ‏آمیزی با اتیدیوم بروماید، ‏با استفاده از دستگاه ژل داک مشاهده و تصویر برداری به انجام رسید. به‏منظور بررسی میزان بیان ژن مورد نظر از نرم افزار UV-TEACH استفاده گردید. این نرم افزار پس از شناسایی باند ها به ارزشیابی شدت باند‏ها پرداخته و میزان شدت باند را به‏کمک یک عدد مشخص می‏سازد.

در بررسی میزان پراکسیداسیون لیپیدی (LPO)٬ تغییرات میزان مالون دی آلدیید (MDA) به‏عنوان محصول نهایی این روند٬ به‏کمک روش پیشنهادی توسط Buege & Aust (1978) مورد سنجش قرار گرفت (9). در ابتدا  نمونه‏های سرم خون اخذ شده از موش‏ها به‏کمک محلول 10 درصدTCA  سرد (1:3)، رقیق گردیده و به کمک دستگاه ورتکس به‏مدت دو دقیقه به‏خوبی مخلوط شدند. در مرحله بعد به‏مدت یک دقیقه سانتریفیوژ با دور×g 2500 مورد استفاده قرار گرفت. سوپرناتنت حاصله به نسبت 1:1 با محلول یک درصدTBA  رقیق گردید. مجموعه به‏دست آمده در درون لوله‏های آزمایش جدید و در دمای حدود 90 درجه سانتی‏گراد در داخل دستگاه بن‏ماری برای مدت ده دقیقه قرار داده شد. پس از خارج نمودن و سرد کردن لوله‏ها در دمای اتاق محتوی هر لوله به کیووت  منتقل گردیده  و میزان جذب نوری آن  در طول موج 535 نانومتر و به‏کمک روش اسپکتروفتومتری، اندازه‏گیری شد.

برای بررسی میزان تغییرات سطح زخم و درصد بهبود آن‏، پس از ایجاد زخم به فاصله یک روز در میان با به‏کارگیری کولیس دیجیتال قطر هر زخم بر اساس میلی‏متر اندازه‏گیری شد. سپس با توجه به  این که زخم‏های ایجاد شده مدور و با قطر اولیه 2±10 میلی‏متر بودند‏، مساحت زخم بر اساس میلی‏متر مربع در روز‏های مختلف مورد محاسبه قرار گرفت. سپس درصد ترمیم زخم‏ها در روز‏های متفاوت از دو فرمول زیر برای این منظور استفاده گردید:

100× (مساحت زخم در روز X ÷ مساحت زخم در روز صفر) = درصد مساحت زخم در یک روز مشخص

درصد مساحت زخم - 100=  درصد ترمیم زخم در یک روز مشخص

در این پژوهش تمامی داده‏ها به‏صورت Means±Standard Deviation (SD) نمایش داده شده‏اند. جهت مقایسه میانگین داده‏ها از روش آماری آنالیز واریانس با اندازه­گیری­های مکرر (Repeated measures ANOVA) در نرم افزار،SPSS  (ویراست 16) استفاده گردید. سطح 05/0‏>p از نظر آماری معنی‏دار در نظر گرفته شد.

 

نتایج

بررسی‏های مولکولی نشان داد که تیمار آلوئه ورا در دو دوره زمانی 8 و 16 روزه و در مقایسه با گروه شم و کنترول منفی، افزایش معنی‏داری را در میزان بیان ژن رسپتور  EGFباعث گردیده است (05/0‏>p‏)(شکل های1،2  و3).

 

 

                                ج                                                      ب                                               الف

شکل 1: RT-PCR  بر روی RNA استخراج شده از پوست موش و بررسی میزان بیان ژن رسپتور EGF در ناحیه ترمیم زخم پس از 8 روز  از ایجاد زخم:

الف: چاهک 1‏، 3، محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش بدون زخم با پرایمر‏های EGF –R.چاهک 2‏، 4‏‏: محصول RT-PCR  از RNA استخراج شده از پوست موش بدون زخم با پرایمر‏های اکتین .

ب: چاهک3، 1: محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش (تیمار شده با سرم فیزیولوژیک به مدت 8 روز) باپرایمرهای EGF –R چاهک 2،4‏: محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش (تیمار شده با سرم فیزیولوژیک به‏مدت 8 روز) با پرایمر‏های اکتین

ج: چاهک1،3: محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش (تیمار شده با ژل آلوئه ورا به‏مدت 8 روز) با پرایمر های EGF -R چاهک 2، 4، 6 و 8 : محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش (تیمار شده با ژل آلوئه ورا به‏مدت 8 روز) با پرایمر‏های اکتین.

اندازه طول محصول برابر 194 جفت باز و (M) مارکر 50 جفت بازی اندازه DNA از شرکت فرمنتاز 3MO 373 و ژل آگارز 10 درصد

 

 

                             ج                                                       ب                                              الف

شکل2: RT-PCR  بر روی RNA استخراج شده از پوست موش و بررسی میزان بیان رسپتور  ژن EGF در ناحیه ترمیم زخم پس از 16 روز از ایجاد زخم.

الف: چاهک 1، 3: محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش بدون زخم با پرایمر‏های EGF –R. چاهک 2، 4: محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش بدون زخم با پرایمر‏های اکتین.

 ب: چاهک1،3: محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش (تیمار شده با سرم فیزیولوژیک به‏مدت 16روز) با پرایمرهای EGF –R چاهک 2،4‏: محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش (تیمار شده با سرم فیزیولوژیک به مدت 16 روز) با پرایمر‏های اکتین

ج: چاهک1،3: محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش (تیمار شده با ژل  آلوئه ورا به مدت 16روز) با پرایمر‏های EGF -R چاهک 2‏، 4‏، 6  و 8‏: محصول RT-PCR از RNA استخراج شده از پوست موش (تیمار شده با ژل  آلوئه ورا به مدت 16 روز) با پرایمر‏های اکتین.

اندازه طول محصول برابر 194 جفت باز و (M) مارکر 50 جفت بازی اندازه DNA از شرکت فرمنتاز 3MO 373 وژل آگارز10 درصد

 

شکل3: مقایسه آماری میزان بیانرسپتور ژن EGF بین گروه‏های مختلف تیماری در زمان‏های متفاوت است. Aloe‏: تیمار با عصاره ژل آلوئه ورا٬Sham : تیمار با سرم فیزیولوژیک. a: مقایسه شده با گروه شم (کنترل کاذب) مربوط به همان روز (05/0<p).

 

در خصوص میزان تغییرات پرکسیداسیون لیپیدهای غشایی در روز‏های 8 و 16 روز پس از ایجاد زخم٬ نتایج موجود در جدول1 بیانگر میزان تغییرات MDA به‏عنوان محصول نهایی پراکسیداسیون لیپیدها در روزهای مختلف می‏باشد.  بر‏اساس این نتایج مشخص گردید ایجاد زخم به تنهایی در گروه شم موجب افزایش معنی‏دار در میزان MDA سرم خون موش‏ها در روزهای 8 و 16 روز پس از ایجاد زخم (05/0‏P<، به‏ترتیب 75/45 و 06/38 درصد) گردید. در تیمار با ژل آلوئه ورا مشخص شد که در مقایسه با گروه شم در روزهای 8 و 16 روز پس از ایجاد زخم، از میزان MDA در سرم  خون کاسته گردید.

در بررسی میزان تغییرات سطح زخم و درصد بهبودی آن مشخص گردید که تیمار با ژل آلوئه ورا سبب کاهش در مساحت زخم‏ها در روز های مختلف شده٬ که این اختلاف در بین تیمارهای روز های 3 تا 15 روز پس از ایجاد زخم بیشتر        می‏باشد (جدول 2) .

بر اساس بررسی داده‏های موجود در جدول 3 محاسبه تغییرات درصد ترمیم در زخم‏ها به انجام رسید و مشخص گردید که میزان این درصد در گروه‏های تیمار شده با آلوئه ورا نسبت به گروه شم مربوطه، بیش تر بوده است.

 

 

 

جدول 1: میزان تغییرات مالون دی‏آلدئید (MDA) سرم خون موش ها در 8 و 16 روز پس از ایجاد زخم در روزها و تیمارهای مختلف.

مدت زمان تیمار (روز)

 

16

8

0

65/0 ± 21

(06/38%)  *

53/0 ± 17/22

(75/45%) *

52/0 ± 21/15

Sham

95/0 ± 01/18

(40/18%) * a

62/0 ± 12/20

(28/32%)  *

52/0 ± 21/15

‍‍Aloe vera gel

واحداندازه‏گیری بر اساس n moles MDA/mg protein می‏باشد، هرداده نشانگرMeans±SD است.

a: مقایسه شده با گروه شم (کنترل کاذب) مربوط به همان روز (05/0‏<p).* : مقایسه شده با روز صفر در هر تیمار (05/0 <p).

 

 

جدول2: تغییرات میزان مساحت زخم‏ها در روزها و تیمارهای مختلف

مدت زمان تیمار (روز)

 

15

13

11

9

7

5

3

1

46/3

78/0±

55/8

02/1±

79/17

99/1±

34/20

07/2±

55/31

51/1±

18/46

07/2±

13/55

11/2±

16/63

01/2±

Sham

19/1

09/0±

 

27/3

95/0±

a

79/7

78/1±

a

72/13

99/1±

a

23/21

17/2±

a

65/31

91/1±

a

51/44

41/3±

a

73/63

91/1±

 

‍‍Aloe vera gel

واحد اندازه گیری میلی‏متر مربع و هر داده نشانگر  Mean±SDاست.

a: مقایسه شده با گروه شم (کنترول کاذب) مربوط به همان روز (05/0<p).

 

جدول 3: نشان دهنده تغییرات درصد ترمیم زخم‏ها در روزها و تیمارهای مختلف

مدت زمان تیمار (روز)

 

15

13

11

9

7

5

3

1

52/94

46/86

83/71

80/76

07/50

88/26

72/12

0

sham

13/98

87/94

78/87

47/78

70/66

33/50

16/30

0

‍‍Aloe vera gel

 

 

 

بحث

روند ترمیم زخم یکی از پیچیده‏ترین فرآیند‏های فیزیولوژیک بوده که طی آن سلول‏ها و ترشحات مختلف سلولی به‏ویژه فاکتور‏های رشد و بسیاری از سیتوکین‏ها وارد عمل می‏شوند. به‏دنبال بروز آسیب به پوست، آبشاری از وقایع مولکولی و فعالیت‏های سلولی شامل التهاب، شکل‏گیری بافت جدید و بازارایی‏های بافتی رخ داده و در نهایت منجر به ترمیم جزیی و کلی بافت آسیب دیده می‏شود.

 با توجه به اهمیت ترمیم زخم و اینکه عدم درمان زخم‏های باز پوستی ممکن است منجر به عفونت موضعی و در نهایت سرطان شود و از دیگر سو درمان‏های موجود علاوه بر عدم اثربخشی بالا‏، می‏توانند عوارض جانبی سو نیز داشته باشند منجر به این شد که تحقیقاتی در این راستا همواره انجام گیرد. (9 و 10) از بهترین روش‏هایی که می‏توان ما را در رسیدن به هدف فوق یاری کند استفاده از مواد بیولوژیک است (11)، که از آن‏جمله می‏توان به گیاه همیشه بهار کوهی، پیاز، برگ عشقه ، یونجه پاکلاغی و ماهور اشاره کرد (12، 13، 14 و 15) از جمله این ترکیبات می‏توان به اثر تحریکی و التیام بخش بسیاری از عصاره‏های گیاهی اشاره نمود که به‏طور سنتی در جوامع مختلف بشری به‏عنوان ترکیبات ضد زخم مورد استفاده قرار گرفته‏اند. در این میان آلوئه‏ورا به‏عنوان یکی از گیاهان با سابقه بسیار طولانی در ترمیم زخم‏های پوستی و سوختگی‏ها مورد استفاده زیادی دارد.

در آخرین پژوهش‏ها مشخص شده که خوراندن قطعات ژل آلوئه‏ورا به موش‏های رت دیابتی نوع 2‏، باعث تسریع در ترمیم زخم‏های پوستی این جانوان شده به‏طوری‏که نتایج نشان داده که تیمار آلوئه‏ورا باعث افزایش میزان بیان ژن‏های TGFβ1 و VEGF در ناحیه زخم پوست موش‏های رت موجب این تسریع شده است. در این مورد TGF-β1 با تحریک فیبروبلاست‏ها موجبات بازسازی هر چه بهتر ماتریکس خارج سلولی محل زخم را فراهم آورده است (16).

در همین ارتباط پژوهش‏های دیگر نیز نشان داده که بتاسیتوسترول (β-sitosterol) به‏عنوان یکی از اجزا ژل آلوئه ورا از طریق افزایش میزان بیان VEGF و رسپتور آن در محل زخم‏، موجب افزایش آنژیوژنز و ترمیم هر چه بهتر بافت‏های آسیب دیده شده است (17).

در ارتباط با تحریک ماکروفاژها در بافت‏های آسیب‏دیده‏، آزمایشات  in vitro نیز نشان داده که قند مانوز موجود در ترکیب آلوئه ورا پس از اتصال به گیرنده مربوطه واقع بر سطح ماکروفاژها‏ی پوست موجب تحریک این سلول‏ها در جهت تولید سیتوکین‏ها و پیشبرد برخی از مراحل ترمیم زخم می‏شود. در همین ارتباط نام تجاری Acemenan به‏عنوان یک ترکیب درمان کننده برای مجموعه پلی ساکارید‏های غنی از مانوز در ژل آلوئه ورا در نظر گرفته شده است‏ (18).

Atiba و همکارانش (16) نشان دادند که استفاده خوراکی از ژل آلوئه ورا موجب افزایش تولید TGF-β1 و bFGF در ناحیه زخم پوست موش‏های رت که تحت تاثیر نوعی تشعشع قرار گرفته بودند، گردیده است. همچنین در تحقیقی دیگر مشخص گردید که استعمال پوستی ژل آلوئه ورا در محل زخم موش های رت موجب تسریع ترمیم و سرعت بخشیدن به جمع‏شدگی و انقباض محل زخم شده است. در این پژوهش معلوم گردید تیمار پوستی با آلوئه ورا موجب افزایش آنژیوژنز و افزایش بافت گرانوله و نیز آرایش هر چه بهتر رشته‏های کلاژن در محل زخم گردیده است (19). استفاده از ژل آلوئه‏ورا در زخم‏های پوستی خوکچه هندی منجر به ترمیم سریع‏تر زخم و بازآرایی بهتر رگ‏های خونی و بهبود خون رسانی در محل زخم‏ها شده است (20). این نتایج در راستای نتایج تحقیق حاضر بوده و نشان دهنده اثر بخشی استفاده از موسیلاژ آلوئه ورا در مدیریت بهبود بسیاری از انواع زخم‏های پوستی در مدل‏های جانوری مختلف است.

از سوی دیگر تسریع کننده‏های ترمیم زخم نظیر ویتامین C‏، ویتامینE و برخی اسید آمینه‏ها و عنصر روی در ژل آلوئه‏ورا وجود داشته که کاربرد این موسیلاژ را بیشتر از پیش مد نظر محققان قرار داده است. در این خصوص آزمایشات نشان داده که ویتامین C با افزایش تولید کلاژن و جلوگیری از تجزیه این رشته‏ها و ویتامین E به‏عنوان یک آنتی اکسیدان قوی در روند ترمیم زخم وارد می شود (21).

از جمله خواص دیگر آلوئه‏ورا که موجب پیش‏برد فرآیند ترمیم زخم می‏گردد، اثرات ضد باکتریایی ژل آن بوده که با پاک‏سازی عفونت و کاهش بار میکروبی محل، در ترمیم زخم نقش مهمی را بر عهده دارد (22). موسیلاژ آلوئه‏ورا واجد سیستم‏های آنزیمی آنتی‏اکسیدانی نظیر گلوتاتیون پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز بوده که از طریق خنثی سازی تاثیر رادیکال‏های آزاد تولید شده در محل زخم و با خاصیت ضد التهابی خود موجب تسریع در روند ترمیم زخم می‏گردند (23).

با بررسی منابع علمی مختلف مشخص شده که در پژوهش حاضر

برای اولین بار بوده که  بررسی‏های مولکولی به‏روش RT-PCR بر روی میزان بیان ژن رسپتور  EGFدر تاثیر ژل آلوئه‏ورا بر محل زخم‏های پوستی در موش‏ها به انجام می‏رسد. خانواده EGF ازپلاکت‏ها و ماکروفاژها در محل آسیب و زخم در بافت تولید و ترشح شده بعد از ترشح در روند‏های تقسیم میتوز در بافت‏های مختلف‏، اپی‏تلیزاسیون‏، مهاجرت گلبول‏های سفید به محل زخم و تا حد کمتری در آنژیوژنز و افزایش ترشح رشته‏های کلاژن در محل زخم انجام می‏شوند (19). با توجه به حضور  گیرنده‏های EGF بر سطح کراتینوسایت‏ها،EGF با افزایش تکثیر سلولی در این گروه از سلول‏ها موجب بازسازی و افزایش ضخامت اپی‏تلیوم در طی روند ترمیم زخم می‏گردد. خلاصه آنکه،  نتایج این مطالعه در کنار سایر نتایج نشان می‏دهد که در واقع اثر ژل گیاه آلوئه‏ورا در کوتاه سازی دوره ترمیم کامل در محل زخم‏ها می‏باشد.

پراکسیداسیون لیپید‏ها (LPO) به‏عنوان یکی از فرآیند‏های فیزیولوژیکی در غشا بسیاری از سلول‏های بدن جانوران معرفی می‏گردد. چنانچه میزان تولید و گسترش LPO به‏طور غیر طبیعی افزایش یابد‏، محصولات نهایی LPO با آسیب‏رسانی به ساختار‏های بیوشیمیایی سلول‏ها و بافت‏های بدن موجب غیر فعال‏سازی و در نهایت در صورت عدم جلوگیری از گسترش تولید این محصولات‏، موجب مرگ سلولی خواهند شد. از جمله محصولات نهایی LPO در بافت‏های بدن جانوران به‏ویژه در سرم خون آنان ترکیب MDA بوده که به‏سرعت با پروتیین‏ها و نیز DNA واکنش داده و پیوند‏های بیو‏شیمیایی در جهت غیر فعال سازی آنان‏، برقرار خواهد  نمود. در برخورد با روند LPO و محصولات نهایی آن سیستم‏ها آنتی اکسیدانتی آنزیمی و غیرآنزیمی وارد عمل شده و به این ترتیب با خنثی سازی ترکیبات رادیکالی ناشی از گسترش LPO در درون و برون سلول‏ها موجب جلوگیری از بروز آسیب‏های بافتی بیشتر خواهد شد (24).

نتایج مطالعات مختلف  نشان داده که ایجاد زخم در بافت‏های بدن جانوران منجر به افزایش میزان LPO و نیز MDA در بافت مورد نظر خواهد شد. چنانچه میزان LPO در محل زخم به‏میزان زیاد افزایش یابد منجر به کاهش روند ترمیم زخم خواهد گردید (25).

در مطالعه به انجام رسیده توسط  Rasalو همکاران (26) نشان داده شد که ایجاد زخم درپوست موش‏های رت همراه با افزایش میزان LPO و MDA در سرم خون این جانوران بوده که از تیمار خوراکی با عصاره برگ گیاه  citrifolia Morinda به‏طور معنی‏داری از میزان MDA  سرم خون کاسته شد. این محققین پیشنهاد نمودند که مجموعه عوامل آنتی اکسیدانی نظیر ویتامین C، بتا کاروتن و فلاونویید‏های موجود در برگ این گیاه موجب خنثی سازی و حذف رادیکال‏های لیپیدی و در نهایت MDA از ترکیب سرم خون موش‏های رت می‏شود.

در برخی از مطالعات نیز فاکتور‏های رشد به‏عنوان آنتی اکسیدان در محل زخم معرفی شده اند. در این ارتباط Coskun و همکاران (27) نشان دادند که چنانچه EGF در محل زخم‏های دهان در جانوری مثل خرگوش تزریق گردد، به‏طور معنی‏داری از میزان LPO در محل ضایعه بافتی کاسته خواهد شد. در این جا EGF به‏عنوان یک خنثی کننده رادیکا‏ل‏های اکسیژن مطرح شده است.

در پژوهش حاضر نشان داده شد که ایجاد زخم‏های پوستی در موش‏های نژاد balb/c موجب افزیش معنی‏دار MDA و یا به‏عبارت دیگر گسترش LPO در سرم خون این جانوران می گردد. در این ارتباط تیمار با آلوئه ورا موجب کاهش معنی دار در غلظت MDA سرم خون موش‏های زخمی گردید. در این ارتباط نمی‏توان به‏صورت قاطع و مشخص اظهار نمود که مکانیسم کاهش دهنده میزان LPO در سرم خون جانوران تیمار شده با آلوئه‏ورا چیست؟ با این‏حال می‏توان پیشنهاد نمود که احتمالا یک یا چند جز از ساختار آلوئه ورا پس از ورود به گردش عمومی خون بدن موجب تقویت تولید و ترشح سیستم‏های آنتی‏اکسیدانی آنزیمی و غیر آنزیمی از سوی بافت‏های مجاور به‏محل زخم به‏درون گردش خون شده‏اند. لذا کارهای تحقیقایت تکمیلی جهت روشن‏سازی مکانیسم دقیق کاهش میزان LPO به دنبال تیمار با آلوئه‏ورا در سرم خون جانوران مورد آزمایش مود نیاز می‏باشد.

بر اساس نتایج به‏دست آمده که حاصل از مطالعه ماکروسکوپی درصد بهبودی زخم بر حسب تغییرات مساحت در روزهای مختلف نسبت به روز صفر هستند مشخص گردید که درصد بهبودی زخم در گروه‏های تیمار با آلوئه‏ورا در مقایسه با گروه شم افزایش معنی‏داری داشته٬ به‏طوری‏که درصد بهبودی زخم در روز‏های 11 تا 15 پس از ایجاد زخم اختلاف معنی‏دارتری نشان داده است.

 

نتیجه گیری

نتایج این مطالعه نتایج نشان می‏دهد که در واقع اثر موسیلاژ گیاه آلوئه‏ورا در کوتاه سازی دوره ترمیم کامل در محل زخم‏ها می‏باشد. مطالعات مولکولی در تحقیق حاضر نشان دهنده تاثیر مثبت این موسیلاژ بر بیان ژن رسپتورEGF و بررسی‏های مربوط به درصد بهبودی زخم نیز نشان دهنده تاثیر مثبت ژل آلوئه ورا در روند ترمیم زخم می‏باشد.

خلاصه این که ژل آلوئه‏ورا قادر به القا بیان ژن فاکتورهای رشد در پوست آسیب دیده جانوران بوده و بدین ترتیب توان ایفای یک نقش محوری در پروسه ترمیم زخم را خواهد داشت.

 

تشکر و قدردانی

بدین وسیله از مسئولین محترم تحصیلات تکمیلی و پژوهشی دانشگاه شهرکرد به‏جهت تامین بودجه لازم تحقیقاتی و از پرسنل آزمایشگاه‏های فیزیولوژی و ژنتیک به‏جهت همکاری بی‏دریغ‏شان در کمک به اجرای این پروژه تحقیقاتی تشکر و قدردانی می‏گردد.

  1.  

    1. Stoscheck CM, Nanney LB, King JR. Quantitative determinationof EGF-R during epidermal wound healing. J. Invest Dermato. 1992; l99:  645-649.
    2. Wenczak BA, Lyanch JB, Nanney LB. Epidermal growth factor receptor distribution in burn wounds. Implications for growth factor-mediated repair. J. Clin Invest. 1992; 90 (192):  2392-2401.
    3.  Rappolee DA, Mark D, Banda MJ, Werb Z. Wound macrophagesexpress TGF-alpha  and other growth factors in vivo: analysis by mRNA phenotyping. J. Sci. 1998; 241: 708-712.
    4. Mareikovsky M, Vogt P, Eriksson E, Rubin JS, et al. Wound fluid-derived heparin-binding EGF-likegrowth factor (HB-EGF) is synergistic with insulin-like growthfactor-I for Balb/MK keratinocyte proliferation. J. Invest Dermatol. 1996; 106:  612-621.
    5. Ono I, Gunji H, Zhang JZ, Maruyama K, et al. Studies oncytokines related to wound healing in donor site wound fluid. J. Derm. Sci. 1995; 10: 241-245.
    6. Moreira LRS, Filho EXF.An overview of mannan structure and mannan-degrading enzyme

     

    systems. Appl Microbiol Biotechno. 2008; 79(2): 165-178.

    1. Eshun K, He Q. Aloe vera: a Val uable ingredient for the food, pharmaceutcal and cosmetic industries, a review.Crit. Rev. Food Sci. Nutr.2004; 44(2): 91-96.
    2. Boudreau MD, Beland FA. An evaluation of the biological and toxicological properties of Aloe Barbadensis(Miller), Aloe vera. J. Environ. Sci. Health C. 2006; 24: 103-154.
    3. Buege JA, Aust SD. Microsomal lipid peroxidation methods. Enzymol 1978; 52: 302- 310.

    10. Khaksari M, Rezvani ME, Sajadi MA, Soleimani A. [The effect of topically applied water extract of Rhazyastricta on cutaneous wound healing in rats]. J. Semnan university med. Sci.  2000; 1(3): 1-10. Persion

    1. 11.  Isler H, Bauen A, HublerM. Morphometric assessment of wound healing in rats treated with a pritein-free hemodylisis. J. Burns. 1991; 17: 99-103.

    12. Moniee SH. Giahdarou. Tehran, Iran: Ketabsara press.1981; 75.

    13. Moatar F, Samsam Sharif H, Afshari pour S. Darmanbagiah. Esfehan, Iran: Mashal press; 1989; 63-66.

    14. Asadbegy M, Mirazi N, Vatanchian M. Comparative study of Lotus corniculatus L. hydroethanolic extract and phenytoin ointment effects on rat skin wound healing: morphometrical and histopathological studies. J. Cell Tissue. 2011; 2(3): 312-323.

    15. Nabiuni M, Oryan SH, Ayyobipor M, Bagheri M. Histochemical study of Verbascum speciocum extract's effects on the wound healing in rats. J. Cell Tissue 2011; 2(1): 67-75.

    16. Atiba A, Ueno H, Uzuka Y. The Effect of Aloe Vera Oral Administration on Cuta neous Wound Healing in Type 2 Diabetic Rats. Surg. J.Vet Med. Sci. 2011;73(5): 583-589.

    17. Moon E J, Lee YM, Lee OH, Lee MJ, et al. A novel angiogenic factor derived from Aloe vera gel: β-sitosterol, a plant sterol. Angiogenesis. 1999; 3: 117-123.

    18. Liu C, Leung MY, Koon JC, Zhu LF, et al. Macro phage activation by polysaccharidebiological response modifier isolated from Aloe vera L var hinensis (Haw) Berg. J. Immunopharmacol. 2006; 6: 1634–1641.

    19. Oryan A, Naimi A. Effect of aqueuse extract of aloe vera cutaneous wound healing in rat.Veterinary sky archiv. 2010; 80 (4): 509-522.

    20. Rodriguez MB, Cruz N. Comparative evaluation of aloe vera in the management of burn wounds in guinea pigs. Plast Reconstr. Surg. 1988; 81(3): 386-389.

    21. Davis RH, Leitner MG, Russo JM, Maro NP. Biological activity of Aloe vera. Med. Sci. 1987; 73(5): 583–589.

    22. Lorenzetti LJ, Salisbury R, Beal JL, Baldwin JN. Bacteriostatic property of aloe vera. J. Pharmaceutical Sci. 1964; 53: 1287-1290.

    23. Hajhashemi V, Ghannadi A, Heidari AH. Anti-inflammatory and wound healing activities of Aloe littoralis in rats. Pharmaceutical Sci. 2012; 7(2): 1-6.

    24. Pierce GF, Vande Berg J, Rudolph R, Tarpley J, et al. Platelet-drived growth factor BB and transforming growth factor-beta 1selectivly modulate glycosaminoglycans, collagen, and myofibroblasts in ecisional wounds: Am. J. Pathol. 1991; 138 (3): 629-646.

    25. Halliwell B, Gutteridge JMC. Oxygen toxicity, oxygen radicals, transition metals and disease. Biochem. J. 1984; 219(1):  1-14.

    26. Rasal V, Arulmozhi S, Purnima A, Sridhar Y. Wound healing and antioxidant activities of  Morinda Citifolia Leaf Extract in Rat. Iranian J. pharmacol. Therap. 2008; 7: 49-52.

    Coskun S, Gulec EG, Balabanli B, Acarturk F. Effects of epidermal growth factor on lipid peroxidation and nitric oxide levels in oral mucosal ulcer healing. a time-course study. Surg. Today 2007; 37 (7): 570- 574.