فصلنامه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

چکیده

هدف: هدف از این تحقیق بررسی اثرات تجویز عصاره زرشک در روزهای حساس بارداری بر رشد و نمو و تغییرات هیستومورفومتریک کبد جنین موش می‎باشد.
مواد و روش‎ها: تعداد 20 سر موش باردار سوری به 4 گروه مساوی تقسیم شدند. گروه شاهد هیچ تزریقی نداشت. گروه شم آب مقطر و گروه‎های تجربی عصاره زرشک را در مقادیر 4 و40 میلی‎گرم بر کیلوگرم در روزهای 7، 8 و 9 بارداری به‎صورت داخل صفاقی دریافت کردند. موش‎های ماده روز 18 بارداری کشته و جنین‎ها نه تنها از نظر ناهنجاری‎های ظاهری بررسی شدند بلکه بافت کبد آن‎ها مورد مطالعه هیستولوژی قرار گرفت.
نتایج: در گروه‎های شاهد، شم و تجربی4 هیچگونه ناهنجاری ظاهری و بافتی دیده نشد. درحالی‎که در گروه تجربی40 ناهنجاری‎هایی نظیر میکروملیا، جنین و جفت آتروفی، اسپینابیفیدا و خونریزی زیر جلدی مشاهده گردید. در مطالعه میانگین طول سری-دمی جنین‎ها  و قطر جفت در گروه تجربی40 نسبت به گروه شاهد کاهش معنی‏داری مشاهده گردید. در بررسی هیستومورفومتریک کبد جنینهای گروه تجربی40 افزایش و کاهش معنی‏داری به ترتیب در میانگین درصد اشغال شده توسط هپاتوسیت‎ها و درصد وسعت سینوزوئیدها نسبت به گروه شاهد دیده شد. در بررسی میانگین شمارش تعداد هسته‎های هپاتوسیت‎ها در گروه تجربی40 کاهش معنی‏داری در مقایسه با گروه شاهد مشاهده شد.
نتیجه گیری: به نظر می‎رسد که  تجویز 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم از عصاره زرشک به موش باردار می‎تواند سبب بروز ناهنجاری در رشد و نمو جنین و تغییرات هیستولوژی در روند تکامل بافت کبد گردد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of Teratogenic Effects of Extract of Berberis Integerrima on Liver Tissue in Mouse Embryo

چکیده [English]

Aim: The aim of the present study was to evaluate of berberry fruit extract in the sensitive period of pregnancy on growth and changes histomorfometric in fetal mouse liver.
Material and Methods: Twenty pregnant mice were equally divided into four groups: Control group did not receive any injection, Sham group received distilled water and experimental groups received berberry extract (4 and 40 mg/kg) intraperitoneally on days 7, 8 and 9 of gestation. Female mice were killed on gestation day 18 and each fetus was removed and examined for external malformations. Histological studies were done on fetal liver.
Results: No significant differences in indicators of embryotoxicity were found among control, sham and 4 mg/kg groups. Our results showed administration of extract of berberry fruit to pregnant mice in the 40 mg/kg group could induce some malformation such as micromelia, spina bifida, subcutaneous hemorrhage, Placenta and fetal atrophy. Mean crown-rump length of fetuses and mean placental diameters of 40 mg/kg group was significantly decreased compared to control group. Histomorfometric study of liver tissue of fetuses revealed that mean total surface of hepatocytes significantly increasedin 40 mg/kg group compared to control group. However, liver sinosuids significantly decreasedin 40 mg/kg group compared to control group. Mean number of hepatocyte nuclei significantly increased in 40 mg/kg groups compared to control group.
Conclusion: It seems that administration of 40 mg/kg extract of beberry fruit to pregnant mice may because abnormalities in fetal growth and histological changes of fetal liver tissue.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abnormalities
  • Berberry
  • embryo
  • Liver
  • Mouse

مقدمه

گیاهان دارویی ممکن است با داشتن اثرات جانبی ناخواسته سبب ایجاد آسیب‎های بافتی غیر قابل جبرانی گردند (1). بنابراین هنگام مصرف داروهای گیاهی در طول بارداری باید اثرات سقط زایی و تراتوژنی آن‎ها را در نظر گرفت (2). گیاه زرشک با نام علمی Berberis integerrima از راسته آلاله (Ranals) و تیره زرشکیان (Berberidacea) است (3). ترکیبات مهم گیاه زرشک شامل آلکالوئیدها، ترکیبات فنلی و تری‎ترپنوئید است (4). گیاه زرشک در طب سنتی به صورت‎های مختلفی مورد استفاده مردم قرار می‎گیرد و نیز در مناطقی از ایران مصرف زرشک به اشکال مختلف متداول است (5). از مزایای مصرف و خواص دارویی زرشک می‎توان به کاربرد آن در صنایع غذایی به منظور رفع تشنگی و عطش شدید به خصوص در مناطق گرمسیر کشور اشاره کرد (6). همچنین اثرات درمانی آن در بیماری‎های کبدی (7) و اسهال خونی آمیبی دیده شده است (8). از خواص دیگر آن می‎توان خاصیت آنتی اکسیدانتی (9)، ضد انگلی، ضد التهابی و کاهنده قند (10)، کلسترول (11)، تری گلیسیرید و فشار خون (9) را نام برد.

صادقی فر و همکاران (3) نشان دادند که زرشک به‎عنوان یک ماده تراتوژن از جفت عبور کرده و می‎تواند در جریان رشد و تمایز بافت‎های مختلف جنینی تاثیر گذارد. از معایب دیگر مصرف زرشک در دوران بارداری افزایش انقباضات رحمی (13)، آتروفی نمودن آندومتر به دلیل ویژگی ضد استروژنی آن و مهار دریافت اکسیژن توسط سلول‎ها می‎باشد که همگی موجب عدم تغذیه کامل جنین و در نتیجه بروز ناهنجاری در آن و سقط می‎گردد (12). همچنین بربرین موجب افزایش سطح بیلی‎روبین و به دنیا آمدن نوزادان با زردی می‎شود (13).

کبد نقش مهمی در مسمومیت زدایی بدن داشته (14) و چون در دوران جنینی هر ماده‎ای که از جفت عبور کند مستقیما وارد کبد می‎شود و در صورت سمی بودن ماده موجب اختلال در تکامل و عمل‎کرد کبد می‎گردد، لذا این مطالعه به منظور بررسی اثرات احتمالی مصرف این گیاه در روزهای حساس بارداری بر روی خصوصیات ظاهری جنین موش سوری و بررسی هیستومورفومتریک بافت کبد آن انجام شده است.

 

مواد و روش‌ها

تهیه عصاره زرشک: ابتـدا 100 گـرم زرشک بـوسیله تـرازوی

دقیق آنالیتیکال وزن شد و سپس با آب شهر 2 الی 3 بار شستشو داده شد. در مرحله بعد 1000 میلی‎لیتر آب مقطر داخل بشر ریخته شد و بر روی Hot plate   قرار گرفت تا به دمای 100 درجه سانتی‎گراد برسد. 100 گرم زرشک بر روی آب 100 درجه سانتی‎گراد اضافه شد و بر روی دستگاهHot plate magnetic stirrer  قرار گرفت و به مدت 2 ساعت مخلوط شد. محتویات داخل بشر با قیف و کاغذ صافی صاف شد و برای بدست آوردن عصاره، محلول صاف شده به مدت 12 ساعت در دستگاه بن‎ماری قرار داده شد. بدین ترتیب از 100 گرم زرشک، 10 گرم عصاره بدست آمد.

 گروه بندی حیوانات: این مطالعه تجربی بر روی 20 سر موش کوچک آزمایشگاهی ماده بالغ از نژاد Balb/c انجام شد. در این تحقیق موش‎ها در شرایط استاندارد) 12ساعت نور و 12 ساعت تاریکی (در دمای2 ± 23 درجه سانتی‎گراد و آب و غذای کافی نگه‎داری شدند. تمامی آزمایشات و تجربیات صورت گرفته بر اساس دستورالعمل کمیته کار با حیوانات آزمایشگاهی دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا... (عج) طراحی و به‎کارگرفته شد. موش‎های ماده به چهار گروه 5 تایی با میانگین وزن 7±33 گرم تقسیم شدند. به مدت یک شب یک موش نر به قفس موش‎های ماده انتقال یافت. صبح روز بعد مشاهده پلاک واژینال به عنوان نشانه بارداری و روز صفر بارداری در نظر گرفته شد. گروه شاهد هیچ‎گونه ماده‎ای دریافت نکرد. در روزهای 7، 8 و 9 بارداری به گروه شم آب مقطر(حلال زرشک) و به گروه تجربی4، مقدار 4 میلی‎گرم بر کیلوگرم و به گروه تجربی40، مقدار 40 میلی‎گرم بر کیلو گرم عصاره آبی زرشک به صورت داخل صفاقی تزریق شد. در پایان روز 18 بارداری با شکافتن جدار قدامی شکم، جنین‎ها به همراه جفتشان از شاخ‎های رحمی خارج گردید. نمونه‎ها با استفاده از استریومیکروسکوپ از نظر ظاهری بررسی شدند. همچنین با کمک ترازوی دیجیتال وزن جنین‎ها با دقت اندازه‎گیری شد. قد جنین‎ها براساس طول از فرق سر تا انتهای نشیمنگاه و قطرهای کوچک و بزرگ جفت، با استفاده از کولیس با دقت اندازه‎گیری شدند. تعداد پنج جنین از میان جنین‎های هر موش باردار به‎صورت تصادفی انتخاب شده و برای فیکس شدن به مدت 24 ساعت در محلول فرمالین 10 درصد قرار گرفتند. سپس جنین‎ها به دو نیمه چپ و راست تقسیم و به مدت 24 ساعت دیگر در محلول فرمالین10 درصد قرار گرفتند. جنین‎های فیکس شده در دستگاه پردازش بافت قرار گرفته و سپس در پارافین مذاب قالب‎گیری شدند. تعداد سه مقطع ساجیتال به ضخامت 5 میکرومتر و به فاصله 200 میکرومتر از جنین‎ها تهیه و تحت رنگ‎آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین (H&E) قرار گرفت.

جهت اندازه‎گیری‎های بافتیدر بزرگنمایی های× 400 و ×1000 ازمیکروسکوپ Nikon مجهز به دوربین دیجیتال استفاده شد. بدین منظور از هر مقطع بافت کبد 5 نمای مختلف عکس گرفته شد و توسط نرم افزار موتیک اندازه‎گیری در وسعت اشغال شده توسط هپاتوسیت ها، سینوزوئیدها و جزایر خونی در سطحی برابر با 32085 میکرومتر مربع  صورت گرفت. شمارش هسته سلول‎های هپاتوسیت در بافت کبد جنین موش با استفاده از میکروسکوپ موتیک مجهز به یک قطعه چشمی و لنز شیئی با بزرگنمایی × 1000 شمارش شد. شمارش سلول‎ها با کمک یک لنز چشمی مجهز به کادر مستطیل مانندی به ابعاد 62×83  میکرومتر در سطحی برابر با 5146  میکرومتر مربع انجام شد. هسته سلول‎هایی که در داخل کادر بوده و آن‎هایی که با اضلاع  بالا و راست تقاطع داشتند شمارش گردید. در هر مقطع 5 نمای مختلف مورد بررسی قرار گرفت.

تجزیهوتحلیلآماریدادهها:داده‎های به دست آمده با میکروسکوپ نوری با روش آماری آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون توکی در نرم افزارSpss 13 مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات به صورت Mean±SEM  ارائه شد و تفاوت میانگین‎ها در سطح 05/0 P< معنی‎دار در نظر گرفته شد.

 

نتایج

یافته‏های تاثیر عصاره‏ی میوه زرشک بر مورفولوژی جنین‏ها و جفت آن‏ها

جنین ها در گروه شاهد کاملا سالم و هیچ‎گونه ناهنجاری ظاهری نشان ندادند. همچنین درگروه‎های شم و تجربی4 در مقایسه با گروه شاهد هیچگونه ناهنجاری ظاهری و بافتی مشاهده نشد. در گروهی که عصاره ی آبی میوه زرشک را به میزان 40 میلی‎گرم در هر کیلوگرم وزن بدن دریافت کرده بودند ناهنجاری‎های ظاهری مانند: 2/2 درصد میکروملیا (شکل1)، 8/8 درصد اسپینابیفیدا (شکل2)، 6/6 درصد جنین و جفت آتروفی (شکل3)، 4/44 درصد خونریزی زیر جلدی (شکل4) دیده شد (جدول 1).

میانگین طول سری دمی جنین‎ها و قطر جفت‎ها در گروه تجربی 4 در مقایسه با گروه شاهد و شم تغییر معنی‏داری را نشان نداد. در بررسی میانگین وزن جنین‎ها در گروه‎های تجربی در مقایسه با گروه شاهد کاهش وزن دیده شد، اما معنی‏دار نبود (نمودار 1). در حالی‎که بررسی میانگین طول سری-دمی جنین‎ها (نمودار2) و میانگین قطر جفت ها (نمودار3) در جنین‎های گروه تجربی40، نسبت به گروه شاهد کاهش معنی‏داری را نشان داد.

 

شکل1: ناهنجاری  میکروملیا در گروه تجربی 40 (دریافت کننده 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک)                                  

      

 

 شکل2: ناهنجاری  اسپینابیفیدا در گروه تجربی 40 (دریافت کننده 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک)                                  

  

 

شکل3 : جنین و جفت رشد نکرده در گروه تجربی  40 (مقدار mg/kg 40 از عصاره را دریافت کرده بودند)

 

 

شکل4: خونریزی زیر جلدی در گروه تجربی 40 (دریافت کننده 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک)                                  

 

جدول 1: درصد ناهنجاریهای یافت شده در جنینهای گروه های  شاهد، شم، تجربی 4 (دریافت کننده 4میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک) و تجربی 40 (دریافت کننده 40میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک)

گروه‏ها

تعداد کل

جنین‏ها

تعداد جنین های ناهنجار(درصد)

تعداد جنین و جفت آتروفی(درصد)

میکروملیا

خونریزی زیر جلدی

اسپینابیفیدا

شاهد

65

0

0

0

0

شم

51

0

0

0

0

4میلی‎گرم بر کیلوگرم

51

0

0

0

0

گروه تجربی میلی‎گرم بر کیلوگرم 40

45

2/2درصد

(1جنین)

4/44 درصد

(20جنین)

8 /8 درصد

(4جنین)

6/6 درصد

(3جنین)

 

 

نمودار 1:  میانگین وزن در جنینهای 18 روزه موش در گروههای شاهد، شم و دو گروه تجربی تحت تیمار با عصاره آبی زرشک بین وزن جنینها در گروه شم و تجربی4 (دریافت کننده 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک) در مقایسه با گروه شاهد تغییر معنی‏داری دیده نمیشود. وزن جنینها در گروه تجربی40 (دریافت کننده 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک) نسبت به گروه شاهد کاهش یافته که این کاهش معنی‏دار نمیباشد.)                                  

 

 

نمودار 2: میانگین طول سری-دمی (CRL) در جنینهای 18 روزه در گروههای شاهد، شم و دو گروه تجربی تحت تیمار با عصاره آبی زرشک. میانگین طول سری- دمی در گروه شم و گروه تجربی 4 (دریافت کننده 4 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک). در مقایسه با گروه شاهد اختلاف معنی‏داری ندارد، در حالیکه گروه تجربی 40 (دریافت کننده 4 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک)، کاهش معنی‏داری را در مقایسه با گروه شاهد نشان میدهد. * نشان دهنده وجود اختلاف معنی‏دار (05/0p<) بین گروه تجربی 40 با گروه شاهد میباشد.

 

نمودار 3: میانگین قطر جفت در جنین های 18 روزه در گروههای شاهد، شم و دو گروه تجربی تحت تیمار با عصاره آبی زرشک هیچگونه اختلاف معنی‏داری در میانگین قطر جفت  بر حسب میلیمتر بین گروههای شاهد، شم و گروه تجربی 4 (دوز  4 میلی‏گرم بر کیلوگرم از عصاره آبی زرشک را دریافت کرده‏اند) وجود ندارد. اما میانگین قطر جفت در گروه تجربی40 (دریافت کننده 4 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک) در مقایسه با گروه شاهد کاهش معنی‏داری (05/0p<) را نشان میدهد. * نشان دهنده وجود اختلاف معنی‏دار (05/0 p<) بین گروه تجربی 40 با گروه شاهد می باشد

 

 

یافتههای تاثیر عصاره میوه زرشک بر هیستولوژی کبد

در جنین‎های گروه شاهد، شم و تجربی4 هیچ‎گونه تغییرات هیستومورفومتریک در بافت کبد یافت نشد. تغییرات ایجاد شده در بافت کبد جنین های گروه تجربی40 شامل: افزایش معنی‏داری در میانگین درصد وسعت اشغال شده توسط هپاتوسیت‏ها (نمودار4) و کاهش معنی‏داری در میانگین درصد  وسعت سینوزوئیدها (نمودار4) در مقایسه با گروه شاهد بود. در بررسی میانگین درصد وسعت جزایر خونی (نمودار4) در گروه تجربی 40 در مقایسه با گروه شاهد تغییر معنی‏داری یافت نشد. مطالعه میانگین شمارش تعداد هسته‏های هپاتوسیتی (نمودار 5) کاهش معنی‏داری را در مقایسه با گروه شاهد نشان داد. نتایج مطالعه میکروسکوپی نشان داد که در کبد جنین‎های گروه تجربی 40 در مقایسه با گروه شاهد و تجربی4، تراکم سلول‏های هپاتوسیت افزایش یافته که این افزایش به هایپرتروفی شدن هپاتوسیت‎ها برمی‎گردد در حالی‎که باریک شدن فضای سینوزوئیدی در کبد جنین‎های این گروه در مقایسه با گروه شاهد کاملا مشخص می‎باشد (شکل 5و6).

 

 

 

نمودار 4: مقایسه میانگین درصد وسعت اشغال شده توسط هپاتوسیتها، درصد وسعت سینوزوئیدها و درصد وسعت تراکم جزایر خونیدر سطحی برابر با 32085 میکرومتر مربع در جنینهای 18روزه موشدر گروههای شاهد، شم و دوگروه تجربی تحت تیمار با عصاره زرشک.

 * نشان دهنده وجود اختلاف معنی‏دار (05/0p<) بین گروه تجربی 40 (دریافت کننده 4 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک) با گروه شاهد میباشد.

همانطور که در نمودار مشاهده می شود درصد وسعت اشغال شده توسط هپاتوسیتها در گروه تجربی 40 افزایش معنی‏داری (05/0p<) را در مقایسه با گروه شاهد نشان می دهد. در حالیکه درصد وسعت سینوزوئیدها در گروه تجربی40 کاهش معنی‏داری (05/0p<) را در مقایسه با گروه شاهد نشان می‏دهد.

 

نمودار 5: مقایسه میانگین تعداد هستههای هپاتوسیت در سطحی برابر با 5146 میکرومتر مربع در جنین های 18روزه در گروههای شاهد، شم و دوگروه تجربی تحت تیمار با عصاره زرشک.

 * نشان دهنده وجود اختلاف معنی‏دار (05/0p<) بین گروه تجربی 40 (دریافت کننده 4 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک) با گروه شاهد میباشد.

همانطور که در نمودار مشخص است میانگین تعداد هسته های هپاتوسیت در گروه تجربی 40 در مقایسه با گروه شاهد کاهش معنی‏داری (05/0p<) یافته است.

 

 

شکل 5: A وB) مقطعی از  بافت کبد جنین موش 18  روزه را که به ترتیب  متعلق به گروه شاهد و گروه تجربی 4 میباشد. (دریافت کننده (دریافت کننده 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک) در تصاویر A و B تراکم هپاتوسیت ها کم، اندازه این سلولها تا حدی کوچک، فضای سینوزوئیدها عریض و گسترده و تراکم جزایر خونی بالا میباشد. C) مقطعی از  بافت کبد جنین موش 18 روزه متعلق به گروه تجربی 40 (دریافت کننده 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک) را نشان می دهد که در این تصویر در مقایسه با تصاویر مربوط به گروه شاهد و تجربی 4، تراکم هپاتوسیتها زیاد، اندازهی این سلولها بزرگتر، فضای سینوزوئیدی باریک و کوچک، تراکم جزایر خونی کم میباشد. H: هپاتوسیت،S: ، سینوزوئید BI:. جزایر خونی.  (رنگ آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین و بزرگنمایی× 400 )

 

 

شکل 6: تصویر(A: مقطعی از بافت کبد جنین موش  18  روزه متعلق به گروه شاهد. (B: مقطعی از بافت کبد جنین موش 18 روزه متعلق به گروه تجربی.4 (دریافت کننده 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک) C: مقطعی از بافت کبد جنین موش 18 روزه متعلق به گروه تجربی (دریافت کننده 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم عصاره زرشک40). در تصویر  Cاندازه هپاتوسیتها در مقایسه با گروه شاهد و تجربی4 بزرگتر شده به‎عبارتی هایپرتروفی شدن هپاتوسیتها رخ داده است. همچنین در این تصویر در مقایسه با گروه شاهد، سینوزوئیدها تنگ تر، تراکم هپاتوسیت ها بیشتر و تراکم جزایر خونی کمتر می باشد H: هپاتوسیت ( رنگ آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین و بزرگنمایی × 1000 )                                

 

بحث

جنین‎ها در گروه شاهد و شم کاملا سالم و هیچ گونه ناهنجاری ظاهری و بافتی نشان ندادند. نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر نشان داده است که استفاده از عصاره زرشک به میزان 4 میلی‎گرم بر کیلوگرم وزن بدن، هیچ گونه اثرات تراتوژنیکی بر ویژگیهای ریختشناسى جنین و همچنین بر روی بافت کبد در جنین موش به همراه ندارد. در حالی که در گروهی که مقدار40 میلی‎گرم بر هر کیلوگرم وزن بدن از عصاره را دریافت کرده بودند، اثرات تراتوژنیک ظاهری بر روی جنین و ضایعات هیستوپاتولوژیکی در بافت کبد جنین مشاهده گردید.  مشاهده جنین و جفت آتروفی در گروه تجربی40 احتمالا به‎دلیل وجود ترکیب دی هیدروکسید پالمیتینیوم (DPH) موجود در زرشک بوده که خاصیت ضد استروژنی داشته و مصرف آن باعث آتروفی شدن آندومتر می گردد، لذا این تغییرات باعث عدم تغذیه کامل جنین و اختلال در رشد و نمو آن و همچنین عدم خون رسانی کافی به جنین و جفت و نیز سبب کاهش رشد جنین شده است (12).

نتایج مطالعه صادقی فر و همکاران (3) در بررسی اثرات بیولوژیک عصاره‎های آبی و الکلی میوه زرشک برروی رشد و نمو جنین موش سوری، نشان داد که طول سری-دمی جنین‎هایی که عصاره آبی زرشک را دریافت کرده بودند در مقایسه با گروه شاهد کاهش یافته بود. در مطالعه ما نیز طول سری-دمی در جنین‎های گروه تجربی 40 در مقایسه با گروه شاهد کاهش معنی‏دار داشت که با نتایج صادقی فر هم‎خوانی دارد. این احتمال وجود دارد که کاهش طول سری دمی دیده شده در جنین‎های گروه تجربی 40  به دلیل وجود آلکالوئید بربرین بوده که یکی از مهم‎ترین آلکالوئیدهای موجود در میوه زرشک می‎باشد (15). زیرا بربرین که یک کاتیون آلی است از غشا سلول به آسانی رد شده و با مولکول DNA تشکیل کمپلکس می‎دهد و باعث تغییرات ساختمانی در DNA می شود و منجر به تغییر اعمال تنظیمی ژن‎ها گشته و در مسیر تمایز اختلال ایجاد می‎کند (16). به‎علاوه سلول‎های جنینی به شدت  در حال تقسیم می باشند و تشکیل کمپلکس پروتو بربرین ها با  DNA می‎تواند باعث توقف رشد جنین شود (3). کاهش لیپید و گلوکز خون مادر و خون جنین نیز می‎توانند در کاهش رشد جنین موثر باشند بربرین می‎تواند عمل‎کرد کبدی و ترشح صفرا را بهبود بخشد و موجب کاهش چربی‎های بدن شود (17). بربرین برای پایین آوردن قند خون مانند متفورمین موثر است (18) و مکانیسم عمل آن‎ها عبارتند از مهار آلدوز ردوکتاز (19) القا گلیکولیز(20) و پیشگیری از مقاومت به انسولین از طریق افزایش بیان گیرنده‎های انسولینی می‎باشد (21) که همگی می‎توانند دلایلی برای کاهش طول سری دمی در جنین‎های گروه تجربی 40 باشند.

وجود میکروملیا در اندام تحتانی و اسپینابیفیدا در برخی از جنین‎های گروه تجربی40 احتمالا به‎دلیل تتراندرین موجود در زرشک بوده که عمل آن مهار سنتز کلاژن است. احتمال می‎رود که تتراندرین با مهار سنتز کلاژن روی تکامل استخوان اثر گذاشته و موجب ناهنجاری میکروملیا و اسپینابیفیدا شده باشد (3). کاهش قطر جفت می‎تواند نشان دهنده‎ی تاثیر ترکیبات میوه زرشک روی رشته‎های دوک تقسیم و کاهش در تقسیم سلولی جفت باشد (22). به‎نظر می‎رسد یکی از دلایل کاهش طول سری دمی در جنین‎های گروه تجربی 40، نیز به خاطر کاهش عمل‎کرد جفتی باشد (23 .(از آنجایی‎که آلکالوئید بربرین موجود در زرشک سبب مهار دریافت اکسیژن توسط سلول گردد، مهار کامل دریافت اکسیژن باعث مرگ سلولی و توقف رشد و یا کاهش رشد در جفت یا جنین می‎شود (13). این مطلب می‎تواند کوچک بودن جفت و جنین‎های گروه تجربی 40 راتوجیه کند. افزایش حجم هپاتوسیت‎ها (شکل4)  می‎تواند بیانگر واکنش سلول‎ها نسبت به کاهش اکسیژن باشد زیرا بربرین سبب مهار دریافت اکسیژن توسط سلول می‎گردد (24). Fujita و همکارانش (24) با ارزیابی نیاز اکسیژن طی هایپوترمی در کبد گزارش کردند که به علت بالا بودن متابولیسم کبد هپاتوسیت‎ها نسبت به اثرات منفی هیپوکسی و آنوکسی حساس می باشند (13). البته افزایش حجم سلول‎ها (هایپرتروفی شدن هپاتوسیت‎ها) احتمالا جهت جبران کاهش ذخیره انرژی در طی کمبود اکسیژن می‎باشد که این کاهش میزان اکسیژن ممکن است سبب تاخیر در رشد و نمو بافت‎ها شود، که نتیجه ما را تایید می کند. کاهش حجم سینوزوئیدها و کاهش تراکم جزایر خونی در گروه تجربی40 احتمالا به‎دلیل افزایش اندازه هپاتوسیت‎ها به صورت هایپرتروفی بوده که باعث کوچکتر شدن و تحت فشار قرار دادند سینوزوئیدها و کاهش تراکم جزایر خونی شده بود.

نتیجه گیری

مصرف عصاره میوه زرشک به میزان 40 میلی‎گرم بر کیلوگرم  در

موش باردار سبب ایجاد اختلال در رشد و نمو و بروز ناهنجاری‎های ظاهری در جنین شده و همچنین موجب تغییرات هیستومورفومتریک در روند تکامل بافت کبد می‎گردد.

 

تشکر و قدردانی

از اساتید محترم مرکز علوم اعصاب و گروه آناتومی دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا... (عج) و اساتید گروه زیست شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال که در این مطالعه با راهنمایی‎های خود ما را یاری نمودند کمال تشکر و قدردانی را داریم.

1. Keller K, Hansel R, Chandler RF. Adverse effect of herbal drugs Berlin: springer pub. 1997; 3: 235-236.
2. Sarashti M. Consumption of herbal drugs in pregnant women shahrekord J Report and Nonreproductive. 2006;31: 7(2): 26.
3. Sadeghifar F, Parivar K, Ayatollahi M. [Biological Effects of alcohol aqueous extract of barberry fruit (Berberis vulgaris) on the growth of mouse embryo]. MSc Thesis, Tehran Teacher Training University.1996; Persian.
4. Arayne MS, Sultana N, Sherbahadur S. The berberis story Berberis vulgaris in therapeutics.pak.j.sci. 2007; 20(1): 83-92.
5. FatehiHassanabad Z, Jafarzadeh M, Tarhini A, Fatehi M. The antihypertensive and vasodilator effects of aqueous extract from Berberis vulgaris fruit on hypertensive rats. Phytother Res. 2005; 19: 222-225.
6. Muezzin Ferdowsi b. [barberry, publications, research organizations, education and agricultural extension].1993; Persian.
7. Blumenthal M. The complete German Commission E Monographs: Therapeutic Guide to Herbal Medicines, Austin: American Botanical Council. 1998; 16-67.
9. Duke JA. Hand book of Medicinal Herbs, Second Edition Boca Raton,FL: CR cpress1. 2002; 899.
10.    Yin J, Xing H, Ye J. Efficacy of berberine in patients with type 2 diabetes mellitus,Metabolism: Clinical and   Experimental.2008; 57(5) : 712–7.
11.Sun X, Zhang X, Hu H. Berberine inhibits hepatic stellate cell proliferation and prevents experimental liver fibrosis, Biological & Pharmaceutical Bulletin. 2009; 32(9): 1533–1537.
12. Dixit VP, Guta RS. Effect of dihydropalmitinium hydroxid isolated from the roots of Berberis chitria on intact/ sprayed/ estradiiol dipropionat pregnant female gribils(Merionens hurrianae serdon) proceeding of Indian Academic sciences , Animal sciences. 1984; 93(7): 619-637.
13. Potopslshii AL, Akishina TM, Shishka GV. Antimicrobic and antineoplastic properties of alkaloids of greater celandine and their thiophosphamide derivatives. Microbial ZH. 1975; 37(6): 755-9.               
14. Dezfulian A, Shariatzadeh SMA.[ Histology]. Tehran:  AEEIZ. 2007; 546-547. Persian
15. Cordell GA, Suuthon IW, Buckingham J. Dictionary of alkaloids Chapman and Hall. 1989;  243-244.
16.Yuan Heng T, Jeanette F, Marnane William C. Antisecretory effects of berberin in rat ileum, American  Journal of physiology. 1981; 241(3): 253-8.
17.Shamsa F, Ahmadiani A, Khosrokhavar R. Antihistaminic and anticholinergic activity of barberry fruit (Berberis vulgaris) in the guinea-pig ileum. J Ethnopharmacol. 1999; 64(2): 161-166.
18. Yin J, Xing H, Ye J. Efficacy of berberine in patients with type 2 diabetes mellitus,Metabolism: Clinical and Experimental. 2008; 57(5): 712–7.
19. Wu LY, Ma ZM, Fan XL. The anti-necrosis role of hypoxic preconditioning after acute anoxia is mediated by aldose reductase and sorbitol pathway in PC12 cells, Cell Stress & Chaperones. 2009; 15(4): 387–394.
20.Yin J, Gao Z, Liu D, Liu Z, et al. Berberine improves glucose metabolism through induction of glycolysis, American Journal of Physiology. Endocrinology and Metabolism. 2008; 294(1): 148–56.
21.Lou T, Zhang Z, Xi  Z. Berberine Inhibits Inflammatory Response and Ameliorates Insulin Resistance in Hepatocytes, Inflammation. 2011; 34(6): 659-67.
22.  Eidi A , Zarin Ghalam J, Rezazade Sh A, Adeli R. [Hepatoprotective effect of Berberis vulgaris L. extract on CCl4-induced toxicity in rat] Kowsar Medical Journal.2011. Persian.
23.Yu KM. Relation Between Placental Morphometry and Fetal Growth. 1992; 27(4): 217-9.
24. Fujita S, Hamatomto I, Nakamara K, Tanak K. Evalution of oxygen neccessity during hypotermy liver perfusion , Nippon Geka Hokan. 1993; 62(5): 228-240.