فصلنامه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد زیست شناسی گرایش سلولی- تکوینی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم، گروه زیست شناسی، مشهد، ایران

2 دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم، گروه زیست شناسی، مشهد، ایران

3 دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشکده پزشکی، گروه فارماکولوژی، مشهد، ایران

10.52547/JCT.6.2.123

چکیده

هدف: این مطالعه جهت بررسی اثرات درمانی ترکیب پودر ریزوم زردچوبه و روغن گاوی در درمان زخم‏های تجربی معده در موش‏ صحرایی انجام گرفت.
مواد و روش‏ها: ایجاد زخم معده در موش‏های صحرایی نر تحت 48 ساعت گرسنگی نگه‏داری شده 250 تا 300 گرمی با استفاده از ایندومتاسین خوراکی (50 میلی‏گرم بر کیلوگرم حل شده در کربوکسی متیل سلولز 1 درصد) انجام شد. حیوانات به‏صورت تصادفی به 5 گروه تقسیم شدند. گروه‏ سالم و غیر درمان (ایندومتاسین) فقط  نرمال سالین دریافت کردند. گروه‏های تحت درمان غلظت‏های مختلف 500 و 750 میلی‏گرم بر کیلوگرم پودر ریزوم زردچوبه در 10 میلی‏لیتر روغن گاوی به‏مدت سه روز متوالی دریافت نمودند. در روز سوم موش‏ها کشته شده و معده آن‏ها مورد برای مطالعات هیستولوژیکی برداشته شد. تعداد و وسعت زخم‏های معده  اندازه‏گیری شد و شاخص زخم محاسبه گردید.
نتایج: نتایج نشان داد که مخلوط پودر ریزوم زردچوبه و روغن گاوی، موجب کاهش شاخص زخم، تعداد سلول‏های التهابی و تراکم مویرگ‏های خونی و افزایش ضخامت لایه‏ی مخاطی (001/0p <) و موکوس ترشحی (05/0p <).در گروه های درمانی، در مقایسه با گروه‏های غیر درمان گردید.
نتیجه گیری: بر اساس این  نتایج، مخلوط روغن گاوی و پودر ریزوم زردچوبه روند ترمیم زخم‏های تجربی معده را تسریع می‏بخشد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Curcuma longa L. and bovine ghee effects on experimental stomach ulcers healing in rat

نویسندگان [English]

  • SE S 1
  • Sh E 2
  • N M 2
  • M F 2
  • S N 3
  • H R 3

چکیده [English]

Aim: This study was done to evaluate the therapeutic effects of Curcuma longa L. rhizome powder and bovine ghee mixture on experimental stomach ulcers in rat.
Material and methods: Stomach ulcer induction was done in 48 food deprived male rats (250-300 gr) using orally Indomethacin (50 mg/kg suspended in 1% carboxymethyl cellulose. Animals divided randomly into five groups. The normal and untreated (Indomethacin) group just received normal saline. The treated groups received different doses of C. longa and bovine ghee (500 and 750 mg C. longa in 10 ml ghee/per kg) for three successive days. On the third day, the rats were killed and their stomachs were removed for histological studies. Stomach ulcers number and length were measured and also ulcer index was calculated.
Results: Results showed that the mixture of C. longa and bovine ghee is significantly caused decreasing gastric ulcer index, inflammatory cells, blood capillaries densities (p < 0.001) and increasing mucosal layer thickness (p < 0.001) and secreted mucus (p < 0.05) in treated groups in comparison with untreated group.
Conclusion: According to the results, the mixture of C. longa and bovine ghee is significantly accelerated healing of experimental stomach ulcers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wound healing
  • Curcuma longa
  • Bovine ghee
  • Stomach Ulcer

مقدمه

کاهش درد و ترمیم سریع زخم‏های جراحی به‏منظور کاهش عوارض ناشی از آن مورد توجه محققین است (1). یکی از روش‏های موثر در این راستا، استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی می‏باشد که با خواص مختلف، روی پدیده فوق تاثیر دارند. فاکتور اصلی محدودکننده داروهای NSAIDs در ارتباط با اثرات جانبی معده‏ای–روده‏ای آن‏ها می‏باشد. درمان زخم معده با داروهای شیمیایی نظیر امپرازول، مترونیدازول، رانیتیدین و ... پر هزینه و همراه با عوارض جانبی و بروز مشکلاتی نظیر پدیده خود ایمنی است و احتمال بازگشت ضایعات پس از قطع درمان با آن‏ها وجود دارد به‏همین دلیل تلاش گسترده‏ای برای یافتن ترکیبات موثر طبیعی و گیاهی در درمان زخم معده وجود دارد (2).

استفاده‏ی طولانی از داروهای NSAIDs، علت عمده‏ی فرسایش در مخاط معده‏ای–روده‏ای به‏میزان 35 تا 60 درصد و همچنین دلیل ایجاد زخم‏های پپتیک یا دوازدهه در حدود 10 تا 25 درصد بیماران بوده و عوارض جدی مثل خون‏ریزی همراه با سوراخ شدن معده را ایجاد می‏کنند (3).

زردچوبه در طب سنتی آسیا، برای مدت‏ها به‏عنوان مقوی معده و تصفیه کننده خون و همچنین برای درمان بیماری‏های کبدی، بیماری‏های پوستی و التیام زخم به‏کار می‏رود (4). در حیوانات آزمایشگاهی مصرف هم‏زمان زردچوبه با داروی ایندومتاسین موجب پیشگیری از زخم معده ناشی از این دارو و مصرف هم‫زمان با دوکوروبیسین موجب پیشگیری از آسیب قلبی کبدی و کلیوی، این دارو شده است (5 و6).

از طرفی مطالعات قبلی نشان داده است که استفاده از مواد طبیعی و داروهای سنتی مانند روغن کره گاو (ghee) باعث تسریع روند بهبود زخم می‌شود (8). روغن کره گاو به‏دلیل داشتن اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع و ویتامین‌های A وD به‏عنوان یک بیواستیمولاتور در التیام زخم شناخته شده است (9).

لذا هدف مطالعه حاضر بررسی تاثیر التیام بخشی ترکیب پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو در زخم‌های تجربی ایجاد شده در معده‏ی موش‏های صحرایی می‏باشد.

 

مواد و روش‏ها

در این مطالعه تجربی کلیه اصول اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی که مصوب انجمن آمریکایی SPCA (Society for the Prevention of Cruelty Animals) در سال 2006 است، رعایت شده است .به‏منظور اجرای این طرح از موش‏های صحرایی نر نژاد ویستار، با محدوده ی وزنی 250 تا 300 گرم استفاده شد، که تمامی حیوانات مورد استفاده از حیوان‏خانه‏ی دانشکده‏ی پزشکی مشهد تهیه و پس از ورود به حیوان‏خانه‏ی دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد درقفس‏هایی از جنس  plexy glass قرار گرفتند و قبل از شروع آزمایش به‏مدت یک هفته در شرایط کنترل شده‏ی نوری (12ساعت تاریکی و 12ساعت روشنایی، شروع روشنایی ساعت 8 صبح) و محدوده‏ی دمایی (2±22 درجه‏ی سانتی‏گراد) نگه‏داری شدند تا با محیط جدید سازگار گردند و در ضمن محدودیتی از نظر دسترسی به آب و غذا نداشتند. سپس موش‏های صحرایی به‏صورت تصادفی به 5 گروه 6 تایی تقسیم شدند: گروه‏های دریافت کننده‏ی نرمال سالین (کنترل)، کربوکسی متیل سلولز یک درصد، ایندومتاسین با دوز 50 میلی‏گرم بر کیلوگرم به‏صورت تک دوز (ایندومتاسین)، دو گروه دریافت کننده‏ی دوزهای مختلف 500 و 750 میلی‏گرم بر کیلوگرم زردچوبه در 10 میلی‏لیتر روغن کره گاو .

برای ایجاد زخم معده موش‏های صحرایی به‏مدت 48 ساعت از دسترسی به غذا محروم شدند و پس از این بازه‏ی زمانی 50 میلی‏گرم پودر خالص ایندومتاسین در محلول 1 درصد کربوکسی متیل سلولز (7) به‏صورت خوراکی به موش‏ها داده شد.

در گروه‏های درمانی پس از ایجاد زخم معده دوزهای مورد نظر دارویی روزانه یک‏بار و به‏مدت سه روز به موش‏های صحرایی داده شد، اما گروه‏های دیگر به‏مدت سه روز نرمال سالین دریافت می‏نمودند. چهار ساعت بعد از دریافت آخرین دوز تیمار حیوانات کشته شدند و معده به لحاظ ماکروسکوپی و میکروسکوپی بررسی شد.

روشتهیه‏یترکیب دارویی: ریزوم‏های زردچوبه خریداری شده از عطاری ابتدا توسط کارشناس  مربوطه در دانشکده‏ی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد مورد شناسایی قرار گرفت و آسیاب شد. سپس پودر موردنظر در روغن کره گاو مخلوط گردید (8).

 روشبررسیزخممعده: معده را پس از خارج نمودن از بدن حیوان، از خمیدگی بزرگ برش داده و پس از شستشو توسط نرمال سالین، بر سطح سینی تشریح  ثابت نموده و به‏کمک استرئومیکروسکوپ از نظر ماکروسکوپی و وجود زخم مورد ارزیابی قرار گرفت، سپس برای هر گروه از حیوانات شاخص درمانی محاسبه شد.

%UI= [ (UIc – UIt) 12أ·'> UIc] × 100 (10).

:UI شاخص درمانی

UIc: شاخص زخم گروه کنترل

:UIt  شاخص زخم گروه تیمار

مطالعات بافت شناسی و بررسی‌های میکروسکوپی: پس از نمونه برداری، نمونه‏ها در بوئن فیکس گردید. پس از مراحل آبگیری، نمونه‏ها در بلوک پارافین مدفون و برش‏های 5 میکرونی فراهم شد. برش‏های به‏دست آمده به‏وسیله هماتوکسیلین - ائوزین و پاس - پیک ایندیگو رنگ آمیزی و بهبودی با استفاده از میکروسکوپ نوری مورد بررسی قرار گرفت. بررسی هستیولوژیک روند ترمیم شامل، ضخامت لایه‏ی مخاطی، تراکم مویرگ‏های خونی و تراکم سلول‏های آماسی بود (8). علاوه بر فاکتورهای ذکر شده ضخامت موکوس ترشحی نیز مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش با استفاده از عدسی چشمی مدرج تحت بزرگنمایی 100 برابر ضخامت مخاط اندازه گیری شد. نحوه‏ی اندازه گیری به این ترتیب بود که از هر لام چهار برش و از هر برش چهار ناحیه یا شان میکروسکوپی مورد بررسی قرار گرفت.

آنالیزهای آماری: داده‌ها با استفاده از آزمون آماری ANOVA و با نرم افزار Instat GraphPad بررسی شد و میانگین‌ها با استفاده از آزمون Tukey -T با حداقل سطح معنی‏داری   (05/0 p<) مقایسه شد. داده‌ها به‏صورت (Mean±SEM) نشان داده شدند.

 

نتایج

نتایج کمی داده‌های ماکروسکوپی

 تعداد حیواناتی که در هر گروه در پایان دوره آزمایش دارای زخم معده بودند، در جدول 1 قابل مشاهده است. همان طور که مشهود است گروهی که ترکیب دارویی با دوز 750 میلی گرم/کیلوگرم را دریافت نموده نسیت به دو گروه دیگر درصد بهبودی بالاتر می‏باشد. از طرفی بررسی‌های ماکروسکوپی (اندازه‏گیری قطر زخم و محاسبه میزان شاخص درمانی) بر طبق نمودار 1 نشان دادند که در تمام دوره مطالعه، تیمار مربوط به مخلوط پودر زردچوبه و کره که بعد از گذشت 6 ساعت از ایجاد زخم استفاده شده بود، درصد بهبودی بالاتری نسبت به گروهی که این ترکیب را دریافت نکرده بودند، نشان داد و روند التیام زخم‌های مربوط به این گروه‏ها سریع‏تر صورت ‌گرفت و همان‏طور که در نمودار مشاهده می‌شود p-value نسبت به گروه ایندومتاسین (این گروه مورد تیمار واقع نشدند) بیش‏ترین معنی‏داری یعنی 001/0p< را دارد.

 

                                                                                                            

 

نمودار1 : مقایسه شاخص درمانی گروه‏های دریافت کننده غلظت های500 و 750 میلی‏گرم بر کیلوگرم ترکیب پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره نسبت به گروه ایندومتاسین. داده‏ها به‏صورت انحراف معیار ± میانگین ارائه شده است (001/0 p<) و (6=n).

 

جدول 1: تعدادحیواناتیکهدرهرگروهدرپایاندورهآزمایشدارایزخممعدهبودند.

گروه

تعداد حیوانات دارای زخم

درصد حیوانات دارای زخم

ایندومتاسین

6

100

ترکیب دارویی با دوز 500 میلی گرم/کیلوگرم

6

100

ترکیب دارویی با دوز 750 میلی گرم/کیلوگرم

3

50

 

 

نتایج کمی داده‌های میکروسکوپی

اثر ترکیب مدنظر بر ضخامت لایه‏ی مخاطی

همان‏طور که در نمودار 2 و شکل‏های1، 2، 3 و 4 نشان داده شده است، ضخامت لایه‏ی مخاطی در گروه‏های تیمار با مخلوط پودر ریزوم زردچوبه و روغن در مقایسه با گروه ایندومتاسین (نمودار 3) به‏طور معنی‏داری افزایش نشان می‏دهد (001/0(p<.

 

نمودار 2 بیانگر این مطلب است که ضخامت لایه‏ی مخاطی در گروه‏های تیمار نسبت به گروهی که هیچ تیماری بر روی آن‏ها انجام نگرفته است بیشتر می باشد. در نمودار 3 مقایسه ای میان سه گروه انجام گرفته که نشان می‏دهد ضخامت لایه‏ی مخاطی در گروهی که ایندومتاسین را دریافت کرده اند، بیشتر است.

 

 

نمودار 2: مقایسه ضخامت لایه‏ی مخاطی در گروه‏های تیمار (دریافت کننده‏ی دو دوز مختلف از ترکیب پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو)  نسبت به گروه ایندومتاسین. داده‏ها به‏صورت انحراف معیار ± مبانگین ارائه شده است (***: 001/0 p<) و (6=n).

 

 

نمودار 3 : مقایسه ضخامت لایه‏ی مخاطی گروه ایندومتاسین نسبت به گروه‏های حلال ایندومتاسین وکنترل کاهش معنی‏داری را نشان می‏دهد. داده ها به‏صورت انحراف معیار ± مبانگین ارائه شده است. (***: 001/0 p<) و (6=n).

 

 

شکل 1: گروه کنترل، فلش نشانه‏ی ضخامت لایه اپی‏تلیوم می‏باشد. رنگ‏آمیزی پاس-پیک ایندیگو، بزرگنمایی ×200.

 

 

شکل 2: تخریب لایه‏ی مخاطی. تصویر مربوط به گروه ایندومتاسین می‏باشد که عدم ترمیم کامل لایه‏ی مخاطی بعد از گذشت سه روز را نشان می‏دهد. رنگ‏آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین، بزرگنمایی ×200.

 

 

شکل 3: تجدید دوباره‏ی لایه‏ی مخاطی و افزایش ضخامت آن در تیمار پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو با دوز 500 میلی‏گرم بر کیلوگرم. رنگ‏آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین، بزرگنمایی ×200.

 

 

شکل 4: تجدید دوباره‏ی لایه‏ی مخاطی در تیمار پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو با دوز 750 میلی‏گرم بر کیلوگرم. رنگ آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین، بزرگنمایی ×200.

 

 

تاثیر ترکیب پودر ریزوم زردچوبه و روغن بر تعداد سلول‏های التهابی

مرحله التهابی بلافاصله بعد از ایجاد زخم آغاز می‌شود که هدف آن ایجاد یک سد ایمنی برعلیه هجوم میکروارگانسیم‏ها است و سلول‌های التهابی مختلفی در این مرحله عمل می‌کنند. مقایسه تعداد سلول‏های التهابی در گروه‏های تیمار نسبت به گروه ایندومتاسین، کاهش معنی‏داری را نشان می دهد (001/0p<) و (نمودار 4 و شکل 5)، حال آنکه تعداد سلول‏های التهابی در گروه ایندومتاسین نسبت به گروه‏های کنترل و حلال ایندومتاسین، افزایش معنی‏داری را نشان می­دهد (001/0p<) که در نمودار 5 مشهود است.

 

 

نمودار4: مقایسه تعداد سلول‏های التهابی در گروه‏های دریافت کننده ی روغن و پودر زرردچوبه  و ایندومتاسین. داده‏ها به‏صورت انحراف معیار ± مبانگین ارائه شده است (***:001/0 p<) و (6=n).

 

نمودار 5: مقایسه تعداد سلول‏های التهابی در گروه ایندومتاسین نسبت به گروه‏های کنترل وحلال ایندومتاسین. داده‏ها به‏صورت انحراف معیار ± مبانگین ارائه شده است (***: 001/0 p<) و (6=n).

 

شکل 5: تعداد اندک سلول‏های التهابی در گروه‏های تیمار. رنگ‏آمیزی پاس-پیک ایندیگو، بزرگنمایی ×400. فلش ها نشان دهنده‏ی سلول‏های التهابی می باشند.

 

تاثیر ترکیب پودر ریزوم زردچوبه و روغن بر ضخامت لایه موکوس

مخاط درون آستر مخاط نفوذ می‏کند و چاله‏های معدی را تشکیل می‏دهد. سطح پوشاننده چاله‏ها و تمام سلول‏های آن یک لایه موکوس محافظتی تولید می‏نمایند. موکوسی که محکم به سطح بافت پوششی چسبیده است در فرآیند محافظت بسیار موثر است.

با توجه به نمودار 6  و 7 موکوس ترشحی توسط سلول‏های اپی‏تلیال در گروه‏های تیمار با مخلوط پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو، افزایش معنی‏داری در مقایسه با گروه ایندومتاسین نشان می‏دهد (05/0p<) . در شکل6 موکوس ترشحی توسط سلول‏های اپی‏تلیال در گروه‏های تیمار با مخلوط پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو، مشخص است.

 

 

 

شکل 6: موکوس ترشح شده  در تیمار پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو با دوز 500 میلی‏گرم بر کیلوگرم، رنگ‏آمیزی پاس-پیک ایندیگو، بزرگنمایی ×400. فلش نشان دهنده‏ی موکوس ترشح شده می‏باشد.

 

نمودار 6: مقایسه موکوس ترشحی گروه‏های دریافت کننده‏ی دوز‏های مختلف از زردچوبه و روغن کره گاو نسبت به گروه تیمار نشده. گروه‏های تیمارافزایش موکوس ترشحی را نشان می‏دهند. داده‏ها  به‏صورت انحراف معیار ± مبانگین ارائه شده است (05/0 p<) و (6=n).

 

نمودار 7: مقایسه اندازه لایه موکوس گروه ایندومتاسین نسبت به گروه‏های حلال ایندومتاسین وکنترل. داده‏ها به‏صورت انحراف معیار ± مبانگین ارائه شده است (05/0 p<) و (6=n).

 

نمودار 6 نشان می‏دهد که موکوس ترشح شده در گروه‏هایی که ترکیب دارویی را دریافت نموده اند به‏مراتب بیشتر از گروهی می‏باشد که تنها ایندومتاسین را گرفته اند و نمودار 7 تفاوت موکوس را در گروه‏های حلال ایندومتاسین، کنترل و ایندومتاسین بیان می‏کند، همان‏طور که مشاهده می‏شود در گروه ایندومتاسین موکوس ترشحی کمتر است.

تراکم عروق خونی

خط دفاعی سوم، بستر عروقی زیر مخاطی می‏باشد که یون‏های بی‏کربنات، ریزمغذی‏ها و اکسیژن را برای سلول‏های مخاطی فراهم کرده و فرآورده‏های متابولیک سمی را پاک‏سازی می‏کند. این شبکه‏ی عروقی، در بهبود سریع زخم‏های سطحی وارده به مخاط نیز موثر است.

در صورت شکسته شدن سد پیش اپی‏تلیالی، سلول‏های اپی‏تلیال معده با داشتن عوامل رشد مختلف از جمله عامل رشد اپی‏درم، عامل رشد ترانسفورمال آلفا و عامل رشد پایه فیبروبلاست فرآیند بازسازی را تعدیل می‏کنند. به‏دنبال ترمیم سلول‏ها، عروق جدید در بستر عروق آسیب دیده تشکیل می‏شود که تحت عنوان رگ‏زایی مطرح می‏گردد. این عمل توسط عامل رشد اپی‏درم و عامل رشد اندوتلیوم عروقی صورت می‏گیرد.

این پژوهش کاهش تراکم مویرگ‏های خونی را در گروه‏های تیمار در مقایسه با گروه ایندومتاسین نشان می‏دهد (نمودار 8). اما مقایسه‏ی گروه‏های حلال ایندومتاسین، کنترل و ایندومتاسین حاکی از افزایش تراکم مویرگ‏های خونی در گروه ایندومتاسین به‏دلیل آسیب وارده می‏باشد (نمودار 9).

 

 

 

نمودار 8: مقایسه‏ی تراکم مویرگ‏های خونی بین گروه‏های دریافت کننده‏ی دوز‏های مختلف از زردچوبه و روغن کره گاو و ایندومتاسین کاهش معنی‏داری را نشان می‏دهد. داده‏ها به‏صورت انحراف معیار ± مبانگین ارائه شده است (***: 001/0 p<) و (6=n).

 

 

نمودار 9: مقایسه‏ی تراکم مویرگ‏های خونی بین گروه‏های ایندومتاسین، حلال ایندومتاسین و کنترل. داده‏ها به‏صورت انحراف معیار ± مبانگین ارائه شده است (***: 001/0 p<) و (6=n).

 

بحث

روغن کره‏ی گاو منبع سرشاری از ویتامین A می‏باشد، ویتامین A یکی از انواع ویتامین‏های لازم و ضروری برای روند التیام زخم است. Prasad و همکارانش (9) نشان دادند، کمبود ویتامین A، عمل تقسیم سلولی را کاهش می‏دهد. همچنین برخی دیگر از مطالعات وی بر زخم‌های ایجاد شده در موش صحرایی نشان می‌دهد که ویتامین A اثر تسریع کننده برروند ترمیم پوست دارد و این عمل را با افزایش بافت پوششی و تشکیل جبرانی نسج گرانوله انجام می‌دهد. در پژوهش حاضر، بر اساس نمودار 2 و شکل‏های 2، 3 و 4 افزایش ضخامت لایه‏ی مخاطی و به‏عبارت دیگر روند ترمیم لایه‏ی مخاطی در گروه‏های تیمار نشان داده شده است.

نتایج این تحقیق که در نمودار 6 و شکل 6 قابل رویت می‏باشد، افزایش لایه موکوس گروه‏های تیمار با ترکیب پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو در مقایسه با گروه تیمار نشده را نشان می­دهند. در توضیح این مسئله می‏توان به مطالعات Lee و همکارانش (10) اشاره کرد، آن‏ها نشان دادند که ماده‏ی موثره‏ی زردچوبه افزایش دهنده‏ی ترشح موسین در خرگوش‏هاست. همچنین مشخص شده است که زردچوبه از آسیب‏های القایی معده توسط ایندومتاسین، رزرپرین، اتانول و استرس با افزایش موکوس دیواره‏ی معده جلوگیری می‏کند (6) که یافته‏های ما نیز با نتایج این پژوهش‏ها همخوانی دارد و احتمالا به کورکومین موجود در زردچوبه باز می‏گردد.

 نتایج تحقیق حاضر نشان داد که در گروه‏های تیمار با پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو تعداد سلول‏های التهابی کاهش یافت (نمودار 4 و شکل 5)، به گونه‏ای که در گروه تیمار با دوز 750 میلی‏گرم بر کیلوگرم این کاهش بیشتر بود. این داده را می‏توان به کورکومین مرتبط دانست. در واقع کورکومین به‏عنوان عنصر ضد التهابی فعال در زردچوبه محسوب می‏شود (11).

Srivastava (12) در ارتباط با کورکومین روی التهاب نشان داد که فعالیت ضد التهابی کورکومین در ارتباط با توانایی آن در مهار بیوسنتز پروستاگلاندین‏های التهابی از آراشیدونیک اسید است و همچنین قادر به مهار عمل‏کرد نوتروفیل‏ها در طول حالت التهابی می‏باشد. کورکومین به‏عنوان عنصر ضد التهابی فعال در زردچوبه محسوب می‏شود (11). در واقع فعالیت ضد التهابی کورکومین به توانایی مهار تولید سایتوکاین‏های پیش التهابی مثل (Transforming growth factor beta 1)       TGF-β1 یا TNF α-وInducible NO synthase ( (INOS باز می گردد (13). ترکیب روی - کورکومین از آسیب القایی زخم معده با مکانیسیم کاهش فعال‏سازیNF-KB (Nuclear factor kappa-light-chain-enhancer of activated B cells)  و تولید سایتوکاین‏های پیش التهابی جلوگیری می‏کند (14).

Srimal  و همکاران (15) با استفاده موضعی زردچوبه روی پوست موش صحرایی و خوکچه نشان دادند که کورکومین موجود در پودر زردچوبه، سبب کاهش سنتز لوکوترین‏های پیش التهابی از طریق مهار آنزیم لیپواکسیژناز می‏شود و به این طریق فعالیت  ضد التهابی خود را بروز می‏دهد. در پژوهشی دیگر Arora  و همکاران (16) با کاربرد موضعی کورکومین بر التهابات پوستی نشان دادند که کورکومین سبب کاهش نفوذ نوتروفیل‏ها و سلول‏های التهابی در شرایط التهاب می‏شود و از طرفی دارای پتانسیل مهاری سایتوکاین‏های پیش التهابی مانند اینترلوکین‏ها می‏باشد. از طرف دیگر، روغن کره گاو دارای اسیدهای چرب غیراشباع فراوانی است، که نقش مهمی در انتقال و تنظیم سیگنال‫ها بین سلولی و تکثیر سلول‏‏های اپی‏تلیالبازی می‫کنند (17 و 18)  و پیش ساز اصلی برای واسطه‏های التهابی موثر در ترمیم زخم هستند (19 و 18)، که با تسریع نئوواسکولاریزاسیون و فاز التهاب، بافت  آسیب دیده را به‏سمت دیگر مراحل ترمیم سوق می‏دهند (8). بنابراین می‏توان گفت احتمالا تیمار پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو به‏دلیل دارا بودن فاکتورهایی که قادر به کاهش التهاب )کورکومین) و افزایش قدرت تکثیر) روغن کره گاو و کورکومین (هستند، سبب تسریع روند التیام می‏گردد.

در پژوهش حاضر با توجه به نمودار (8) تراکم مویرگ‏های خونی در گروه‏های تیمار با ترکیب پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو به‏طور معنی‏داری کاهش نشان داد. این سیر نزولی با فاز تجدید ساختار که طی آن عروق خونی کم می‌شود مطابقت دارد.

در توضیح این یافته می‏توان گفت احتمالا روغن کره‏ی گاو به‏دلیل داشتن ویتامین E که یکی از فاکتورهای مهم جهت تشکیل مویرگ‏های جدید است، افزایش رگ‏زایی و در نتیجه تسریع روند بهبود زخم را سبب شده است.

مطالعات زیادی در راستای اثربخشی زردچوبه، روغن کره گاوی و مخلوط این دو در روند التیام زخم‏های پوستی انجام گرفته است. برای مثال Sidhu و همکارانش (20) دریافتند که زخم‏های پانچ شده در موش‏های صحرایی و خوکچه های تیمار شده با زردچوبه سریع‏تر از حیوانات تیمار نشده بسته می شود. Cardose و همکارانش (21) با استفاده موضعی از روغن کره گاو بسته شدن سریع‏تر زخم را در مقایسه با گروه کنترل نشان دادند. در یک بررسی، کاهش زمان بسته شدن زخم، افزایش تولید هیدروکسی پرولین و در واقع افزایش مقاومت کششی زخم و تسریع اپی‏تلیالیزاسیون با استفاده از روغن تصفیه شده‏ی حاصل از حرارات دادن کره گاو نسبت به گروه شاهد، گزارش گردید (9).

باید در نظر داشت که زردچوبه اثر حفاظتی خود را از طریق پاک‏سازی رادیکال‏های آزاد و مهار پراکسیداسیون چربی اعمال می‏کند (22 و 23). جزء آنتی اکسیدانتی فعال زردچوبه، تحت عنوان کورکومین شناسایی شده است در واقع کورکومین یک آنتی اکسیدانت فنولیک نامحلول در آب است و فعالیت آنتی اکسیدانتی آن به‏علت جلوگیری از پراکسیداسیون لیپیدهای غشا می‏باشد (22 و 23). تولید گونه‏های اکسیژن واکنشی (ROS) نقش مهمی را در همه‏ی انواع زخم معده بازی می‏کند

از آنجایی‏که‏ROS ها در زخم معده ناشی از ایندومتاسین درگیر هستند، ترکیبات پلی فنولیک مثل کورکومین با جلوگیری از آسیب اکسیداتیو توسط کاهش گلوتاتیون، پراکسیداسیون لیپید و اکسیداسیون پروتئین محافظ پیشنهاد می‏شود. فعالیت ضد زخم کورکومین مانع از ایجاد آسیب سلول اپی‏تلیال توسط ایندومتاسین می‏شود و از طرفی از آسیب اکسیداتیو لومن معده ممانعت به‏عمل می‏آورد (24).

 

 

نتیجه گیری

بنابراین از جمع بندی نتایج این پژوهش، به‏نظر می‏رسد مخلوط پودر ریزوم زردچوبه و روغن کره گاو به‏عنوان بیواستیمولاتوری مناسب  می‏تواند بر ترمیم زخم‏های تجربی ایجاد شده در مخاط معده و در مدل حیوانی مورد آزمایش اثر تسریع بخشی بر روند بهبود زخم داشته باشد.

 

تشکر و قدردانی

نویسندگان مقاله لازم می‏دانند از مساعدت‏های بی‏دریغ معاونت محترم پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد جهت تامین منابع مالی این طرح تحقیقاتی و همچنین دانشکده‏ی پزشکی مشهد و  زحمات اساتید گرانقدر جناب آقای دکتر فتحی و آقای دکتر ملکی که ما را در این تحقیق یاری نمودند، مراتب امتنان و سپاس خویش را به‏جای آورند.

1. Fossum, T. Small Animal Surgery. 2th Ed. Mosby. Amesterdom; 2005; 134-144.
2. DeM, De A, Banerjee AB. Antimicrobial screening of some Indian spices. Phytotherapy Research. 1999; 13 (7): 616-618.
3. Lewis, A.j, Furst, D.e. Non-steroidal anti-inflammatory drugs: mechanisms and clinical uses. 2 th Ed. Marcel Dekker. New York; 1994.
4. Janet LF, Jennifer BF, Janice NO, Nesrin K, et al. Efficacy and mechanism of action of turmeric supplements in the treatment of experimental arthritis. Arthritis and Rheumatism. 2006; 54(11): 3452–3464.
5. Mohamad RH, El-Bastawesy AM, Zekry ZK, Al-Mehdar HA, et al. The role of Curcuma longa against doxorubicin (adriamycin)-induced toxicity in rats. Journal of Medicinal Food. 2009; 12 (2): 394-402.
6. Rafatullah S, Tariq MA, Al-yahya JS, Ageel AM. Evaluation of turmeric (Curcuma longa) for gastric and duodenal antiulcer activity in rats. Journal of Ethnopharmacology. 1990; 29(1): 25–34.
7. De Souza Almeida ES, FilhoVC, Niero R, Clasen BK, et al. Pharmacological mechanisms underlying the anti-ulcer activity of methanol extract and canthin-6-one of Simaba ferruginea A. St-Hil. in animal models. Journal of Ethnopharmacology. 2001; 134(3): 630–636.
8. Ghanbari H, Saghravanian N, Zakery M, Mahdavi Shahri N, et al. Histological evaluation of Curcuma longa–ghee formulation and hyaluronic acid on gingival healing in dog. Journal of Ethnopharmacology. 2008; 120: 335–341.
9. Prasad V, Dorle AK. Evaluation of ghee based fromulation for wound healing activity. Journal of Ethnopharmacology. 2006; 107(1): 38-47.
10. Lee CJ, Lee JH, Seok JH, Hur GM, et al. Effects of baicalein, berberine, curcumin and hespiridin on mucin release from airway goblet cells. Planta Medica. 2003; 69(6): 523–526.
11. Aggarwal B, Kumar A, Aggarwal MS, Shishodia Sh. Curcumin derived from turmeric (curcuma longa): a spice for all seasons. Phytopharmaceuticals In Cancer Chemoprevention. 2005; 23: 349–87.
12. Srivastava R. Inhibition of neutrophil response by curcumin. Agents Actions. 1989; 28(3-4): 298-303.
13. Gaedeke J, Noble NA, Border WA. Curcumin blocks multiple sites of the TGFbeta signaling cascade in renal cells. Kidney International. 66: 112–120.
14. Mei X, Luo X, Xu S, Xu D, et al. Gastroprotective effects of a new zinc(II)–curcumin complex against pylorus-ligature-induced gastric ulcer in rats. Chemico-Biological Interactions. 2009; 181(3): 316–321.
15. Srimal RC, Dhawan BN. Pharmacology of diferuloyl methane (curcumin), a non-steroidal anti-inflammatory agent. Journal of Pharmacy and Pharmacology. 1973; 25(6): 447-452.
16. Arora R, Kapoor V. Anti-inflammatory studies on Curcuma Long (turmeric). Indian Journal of Experimental Biology. 1971; 59: 31-33.
17. Ruthig D, Meckling-Gill A. Both (n-3) and (n-6) fatty acids stimulate wound healing in the rat intestinal epithelial cell line, IEC-6. Journal of Nutrition.1999; 129(10): 1791-8.
18. Calder PC, Yaqoob P, Thies F, Wallace FA, et al. Fatty acids and lymphocyte functions. British Journal of Nutrition. 2002; 87(1): 31-48.
19. Yaqoob P. Monounsaturated fats and immune function. Brazilian Journal of Medical and Biological Research.1998; 31: 453-465.
20. Sidhu GS. Curcumin enhances wound healing in streptozotocin induced diabetic rats and genetically diabetic mice. Wound Repair Regeneration. 1999; 7(5): 362-74.
21. Cardose CR, Souza MA, Ferro EA, Favoreto SJ, et al. Influence of topical administration of n-3 and n-6 essential and n-9 nonessential fatty acid on the 
 
healing of cutanous wounds. Wound Repair and Regeneration. 2004; 12(2): 235-243.
22. Sreejayan N, Rao MNA, Priyadarsini KI, Devasagayam TPA. Inhibition of radiationinduced lipid peroxidation by curcumin. International Journal of Pharmaceutics. 1997; 151:127-130.
23. Emadi M, Kermanshahi H. Effect of turmeric rhizome powder on activity of some blood enzymes in broiler chickens. International Journal of Poultry Science. 2007; 6(1): 48-51.
24. Swarnakar S, Ganguly K, Kundu P, Banerjee A, et al. Curcumin Regulates Expression and Activity of Matrix Metalloproteinases 9 and 2 during Prevention and Healing of Indomethacin-induced Gastric Ulcer. Journal of Biological Chemistry. 2005; 280: 9409–9415.