سولماز منیری جوادحصاری؛ هلاله واعظی هریس
چکیده
مقدمه: سرطان بهعنوان یکی از رایجترین بیماریهای ژنتیکی و مهمترین عامل مرگ و میر افراد در سراسر جهان به شمار میرود. سلولهای سرطانی جهت گسترش و حفظ بقای خود دچار تغییرات ژنتیکی و فنوتیپی مختلفی میشوند که در مراحل ابتدایی منجر به پیشرفت تومور و در مراحل پیشرفته منجر به فرآهم آمدن ریزمحیط پیشمتاستازی مناسب میگردد. ...
بیشتر
مقدمه: سرطان بهعنوان یکی از رایجترین بیماریهای ژنتیکی و مهمترین عامل مرگ و میر افراد در سراسر جهان به شمار میرود. سلولهای سرطانی جهت گسترش و حفظ بقای خود دچار تغییرات ژنتیکی و فنوتیپی مختلفی میشوند که در مراحل ابتدایی منجر به پیشرفت تومور و در مراحل پیشرفته منجر به فرآهم آمدن ریزمحیط پیشمتاستازی مناسب میگردد. در چنین محیطی وقایع کنترل نشده نظیر تکثیر سلولها و مهار آپوپتوز، حرکت از طریق ماتریکس خارج سلولی و عبور از موانع ورود به جریان خون رخ میدهند. تغییرات خارج سلولی در این ریزمحیط با القای تغییرات درونی سلولهای آغازین سرطان به پایداری و تقویت آنها کمک نموده و ارتباطات پیچیده بین عوامل خارجی و داخلی باعث برقراری شبکههای تنظیمی پیچیده بین انواع فاکتورهای پیشبرندهی سرطانزایی میشود. شناسایی این تغییرات در درک مکانیسمهای پیشرفت بیماری، پیش آگهی و کنترل سرطان نقش اساسی ایفا میکند. متن: جهشهای ژنی مختلف و تغییرات بیان ژنها باعث شروع متاستاز از طریق تغییر شکل از حالت اپیتلیالی به مزانشیمی(EMT) سلولهای سرطانی میگردد که دراینمیان، نقش تغییرات ساختاری کروماتین، مسیرهای مختلف پیامرسانی داخل سلول، تنظیم چرخهی سلولی، میکروRNAها و ناپایداری ژنومی تا حدی شناسایی شده است. تغییرات بیانی ژنهای موثر در این مسیرها پیچیدگیهای تنظیمی بالقوهای را سبب میشوند که کنترل پیشرفت بیماری و پاسخ به درمان آن را با مشکل مواجه میسازد. سلولهای سرطانی نیازمندیهای خود را از طریق بیاثر کردن موانع طبیعی، تغییر در کنترل فرآیندهای بازدارندهی پیشرفت سرطان، برقراری مکانیسمهای نوظهور درونزاد و ایجاد مارکرهای مولکولی و ساختاری تخصصیافته فرآهم میکنند که مجموعههای مختلفی از این رویدادها در انواع مختلف سرطانها شناسایی شدهاند. ارتباط متقابل میان EMT و سلولهای بنیادی سرطانی (CSCs) نیز وجود دارد که حضور هر یک از آنها رخداد دیگری را تقویت مینماید. افزایش بیان فاکتورهای رونویسی اصلی مانند snail، slug، Foxc2، Twist و ZEB1/2، بهکارگیری مکانیسمهای حفاظت طول تلومرها، تولید بیومارکرهای CD133، CD44 و BMI1، جهشهای ژن کد کنندهی P53، عدم کسب فنوتیپ پیری، جهش در باقیماندهی S115 از ژن SIM2S، افزایش ناپایداری ژنومی، افزایش فعالیت مسیرهای پیامرسانی نظیر NF-κB، TGF-β، Wnt، Notch و Hh، فرآیند گرد شدن میتوزی، تسهیل تقسیم سلولهای توموری، تغییرات اپیژنتیکی مثل استیلاسیون و متیلاسیون هیستونها، و تغییرات بیانی میکرو RNAها مثالهایی از روشهای بهکار رفته توسط سلولهای سرطانی هستند. نتیجهگیری: تغییر از حالت اپیتلیال به مزانشیمال نقش کلیدی در پیشرفت سرطان، گذر سلولها از موانع بیولوژیکی و سدهای بدن و متاستاز ایفا میکنند که معمولا با پیشآگهی وخیم در بیماران سرطانی همراه است. تغییرات مولکولی و سلولی در مسیرهای اصلی تکوین سلولها از عوامل پیشبرندهی EMT به شمار میروند که در اثر بیان متمایز ژنها در EMT نسبت به شرایط نرمال سلولها ایجاد میگردند. پیشرفت در شناسایی این تغییرات و نقش هر یک از آنها در پیشرفت سرطان میتواند تاثیر قابل توجهی در تشخیص زودهنگام، درمان و مدیریت سرطان داشته باشد. هدف: در این مقالهی مروری، عوامل مولکولی و سلولی مختلف درگیر در مسیرهای پیامرسانی، تغییرات ساختاری کروماتین و تلومرها، تغییرات بیانی RNAهای غیر کدکنندهی کوچک مثل miRNAها، تغییرات چرخهی سلولی و ناپایداری ژنومی که منجر به تنظیم پیشرفت EMT و سرطان میشوند، مورد بررسی قرار گرفته است.
